Taban fiyat emekçinin beklentisini karşılayacak mı?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Gelecek yılın minimum fiyatını belirleyecek Minimum Fiyat Tespit Kurulu’nun birinci toplantısı bugün yapıldı.

Türkiye’de taban fiyat, çalışanların yarıdan fazlasını ilgilendiriyor.

Bu yıl 17 bin 2 lira olan minimum fiyat, Nisan ayından beri açlık hududunun altında, yıl içinde bir enflasyon düzeltmesi de yapılmadı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran yıllık enflasyon Kasım itibariyle yüzde 47’nin üzerinde bulunuyor. Bu da taban fiyatın 11 ayda yüzde 47 eridiği manasına geliyor. Sene sonu enflasyon beklentisi de son iddialara nazaran yüzde 45 civarında.

Yeni taban fiyat için konuşulan sayılar ise 21-24 bin dolayında değişiyor. Bu sayılar için en az yüzde 25 en fazla yüzde 41 artırım yapılması gerekiyor.

Yüzde 25 artırım iddiaları 2025 enflasyon beklentisine dayanıyor. Merkez Bankası minimum fiyatta ileriye dönük endekslemeye geçilmesi gerektiğini savunuyor. Bankanın en son açıkladığı 2025 enflasyon varsayımı yüzde 21, kestirim aralığında üst bant ise yüzde 26. Bu kestirimlerin tutturulamadığı ise biliniyor.

Türk-İş sayı vermedi

Asgari fiyatı, yasa gereği emekçi, patron ve hükümetten 5’er temsilci olmak üzere 15 şahıstan oluşan Minimum Fiyat Tespit Komitesi belirliyor.

Asgari Fiyat Tespit Komitesi’nde emekçiyi temsil eden tek sendika olan Türkiye Personel Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) taban fiyat talepleri ile ilgili bir sayı söylem etmedi.

Türk-İş Başkanı Ergün Atalay Pazar günü yaptığı açıklamada, “Rakamdan öte insanın insanca yaşayabileceği ve en azından hayat standartlarına nefes aldıracak fiyat olması lazım. Taban fiyata bir sayı koyarsın, enflasyon devam ettiği surece minimum fiyatın ne değeri ne özelliği var” dedi.

Türk-İş geçen yıllardaki kurullarda bekar bir emekçinin ömür maliyetini masaya getirmişti. Sendikanın hesaplamasına nazaran bekar bir personelin ömür maliyeti Kasım prestijiyle 26 bin 712 TL.

İşverenin talebi ne?

Komisyonda patron tarafını temsil eden Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), minimum fiyat artışı için yüzde 25-30 aralığında bir teklif sunmayı planlıyor.

Buna nazaran TİSK net minimum fiyat için 21 bin 250 TL ile 22 bin 100 TL ortasında değişen bir teklif önerecek.

Hükümetten ‘denge’ mesajı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dünkü kabine toplantısından sonra yaptığı açıklamada, “Hem çalışanlarımızın beklentilerini gözetecek hem de ülkemiz iktisadına taşınması ağır bir yük getirmeyecek bir anlayışla sürecin yürütüleceğini ümit ediyorum” dedi.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ise TBMM Genel Konseyinde yaptığı açıklamada taban fiyatın 2002 yılında 114 dolarken bugün 524 dolara çıktığını savunarak müzakerelerde kamu, personel kısmı ve işletmeler ortasında bir istikrarın bulunacağını söyledi.

Asgari Fiyat Tespit Kurulu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan başkanlığında toplandı.Fotoğraf: DHA

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan da çalışanları ve patronları şad edecek ortak bir kararla minimum fiyatın belirleneceğini belirtti.

DİSK: Yoksulluk hududuna nazaran güncellenmeli

Masada olmayan Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ise minimum fiyat için yoksulluk sonunun dikkate alınmasını talep ediyor. Sendikaya nazaran yoksulluk sonu ekim prestijiyle 72 bin 156 TL. Minimum fiyatın yoksulluk sonunun en az yarısı kadar olmasını talep eden DİSK, ayrıyeten minimum fiyata yılda en az dört kere enflasyon güncellemesi yapılması ve personelin büyümeden aldığı hissenin artırılması gerektiğini savunuyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’na nazaran personelin büyümeden aldığı hisse son iki çeyrektir düşüyor. İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma kıymet içerisindeki hissesi ikinci çeyrekteki yüzde 40,4 düzeyinden yüzde 36,4’e geriledi. İşgücü ödemelerinin hissesi yılın birinci çeyreğinde ise yüzde 41,7 düzeyindeydi.

DİSK’e nazaran açlık hududu ise Ekim prestijiyle 20 bin 860 TL. Sendikanın dün duyurduğu araştırmaya nazaran minimum fiyatın yıllık meblağıyla 2003 yılında 25, 2005 yılında 31 altın alınabilirken bu yıl Kasım ayında ortalama cumhuriyet altını fiyatlarıyla 11,6 altın alınabiliyor.

Muhalefet ne diyor?

Ana muhalefet partisi CHP ise minimum fiyat için 30 bin TL sayısını söylem etti. CHP Genel Lider Yardımcısı Özgür Karabat, “Asgari fiyatın 2025’in birinci 6 ay için en az 30 bin TL olmasını ve ikinci 6 ayda da tekrardan güncellemesini istiyoruz” dedi.

Asgari ücret taleplerini DEM Parti en az 35 bin TL, İYİ Parti 28 bin TL olarak açıkladı.

Mevzuata nazaran Taban Fiyat Tespit Komisyonu kararlarının Komisyon Başkanı tarafından kamuoyuna duyurulması gerekiyor. Fakat son yıllarda minimum fiyat Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından duyuruluyor.

DW Türkçe’ye konuşan iktisatçı Prof. Dr. Oğuz Oyan, Türkiye’de taban fiyat belirlenirken “sermaye birikim muhtaçlıkları bakımından kaça razı olabilir” bakışıyla hareket edildiğini, sermayenin asıl karar verici, çalışanın ise zayıf bir temsiliyeti olduğunu düşünüyor.

Satın alma gücü geriledi

Asgari fiyat için yüzde 25 altında bir artırımın mümkün olmadığını belirten Oyan, yüzde 25 artırımın 21 bin 275 lira olduğunu, şayet yüzde 30 artırım yapılırsa sayının 22 bin 103 liraya çıkacağını söylüyor.

Yıl sonunda yüzde 45 enflasyon beklentisi üzerinden bir artırım yapıldığında minimum fiyatın 24 bin 652 lira olabileceğini lisana getiren Oyan, taban fiyatın bu yılın başındaki satın alma gücünü tekrar yakalayabilmesi için 12 aylık ortalama enflasyona bakmak gerektiğini vurguluyor. Oyan’a nazaran bunun için minimum fiyat yüzde 60 artırımla 27 bin 356 liraya çıkarılmalı.

Bunun üzerine 2025 yılı 12 aylık ortalama enflasyon iddiası üzerinden bir artırım yapılması gerektiğini söz eden Oyan, bu yapıldığı takdirde yüzde 33,9’luk artırımla taban fiyatın 36 bin 630 liraya ulaştığına işaret ediyor.

Oğuz Oyan: Sefalet ücreti

Oyan, buna rağmen taban fiyata muhtemelen 23 bin ruhsal sonunu aşan yüzde 35-36’lık bir artırım yapılacağını düşünüyor. Yüzde 41 artırımla 24 bin dolayında bir sayının da imkânsız olmadığını ekliyor.

Bunun bir “sefalet ücreti” olduğunu vurgulayan Oyan, “Buna karşı çok büyük bir reaksiyon gösterilmesi gerekir. Lakin sonradan değil, artık göstermek gerekir. Olay aşikâr. Görünen köy kılavuz istemez” sözlerini kullanıyor. Oyan’a nazaran mevcut enflasyonist şartlarda taban fiyat pazarlığının enflasyon farkının verilmesi üzerinden başlatılması gerekiyor. Bunun dışında yılda dört kere enflasyona nazaran ayarlama sağlanması ehemmiyet taşıyor.

DİSK-AR’a nazaran Türkiye’de 11,5 milyon personel (yüzde 66,1) taban fiyatın yüzde 20 fazlası ve altında fiyat ile çalışıyor. 14,5 milyon personel (yüzde 80,1) ise en fazla taban fiyatın yüzde 50 fazlası fiyat alıyor.

Gıda fiyatlarının artması, minimum fiyat ile geçinmeye çalışanları zorluyor.Fotoğraf: Arnul Hettrich/IMAGO

Asgari ücretlinin de yer aldığı düşük gelir kümesinin besin enflasyonu ise yüzde 90’lara ulaşmış durumda.

Ücretleri baskılama politikası

DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Dr. Özgür Müftüoğlu Türkiye’de taban fiyatın ortalama fiyata dönüştüğünü vurguluyor.

“Görüşmeler Türkiye’deki 9 milyona yakın çalışanın aslında önümüzdeki yıl nasıl yaşayacaklarını, ne alıp ne alamayacaklarını, sofralarına ne koyup ne koyamayacaklarını belirleyecek” diyen Müftüoğlu, öte yandan pek çok kesimde de fiyatların büyük ölçüde taban fiyata dayanarak belirlendiğine işaret ediyor.

Hükümetin fiyatları baskılayarak enflasyonu düşürmeyi hedeflediğini lakin bu siyasetin son derece tartışmalı olduğunu lisana getiren Müftüoğlu, “İşçiler çok mu talep ediyorlar? Mağazalara mı koşturuyorlar? Çok mu tüketim yapıyorlar? O yüzden mi enflasyon oluyor? Hayır. Patronun emek maliyetini düşürmek burada esas” diyor.

Enflasyondaki artışın asıl sebebinin sermaye kârları olduğunu, fakat sermaye kârları daima yükselirken bu karların üzerine gidecek bir vergi düzenlemesi yapılmadığını tabir eden Müftüoğlu, kamuda da tasarruf yapılmazken fiyat artışlarının yükünün dolaylı vergilerle çalışanların üzerine yıkıldığını aktarıyor.

“Dolayısıyla hem minimum fiyat tespit kurulunun yapısına hem de iktidarın ekonomik programına baktığınız vakit buradan önümüzdeki yıl bu milyonlarca çalışan için uygun bir şey çıkmayacağı kesin” diyen Müftüoğlu, minimum fiyatta yüzde 25-30 civarında bir artış olsa da satın alma gücünün erimeye devam edeceğini ve tekrar açlık hududunun altına gerileyeceğini söylüyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?