Türkiye için Trump ve Harris senaryoları neler?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

ABD’de Demokrat aday Kamala Harris ile Cumhuriyetçi aday Donald Trump ortasında süren başkanlık yarışı Ankara’da da dikkatle izleniyor.

5 Kasım’daki seçimlerden kimin galip çıkacağı, savaşlarla sarsılan memleketler arası nizamın, sertleşen global siyasi ve ekonomik güç uğraşının nasıl bir sürece evrileceğinde belirleyeci olacak.

Yeni lider, son yıllarda tansiyonlara sahne olan Türk-Amerikan alakalarının geleceğini de etkileyecek.

“Harris Türkiye için daha olumlu senaryo”

ABD’nin saygın fikir kuruluşlarından Alman Marshall Fonu’nun Lider Yardımcısı Ian Lesser’e nazaran ihtilaf ve savaşlarla çevrili Türkiye açısından Kamala Harris’in lider seçilmesi daha olumlu bir senaryo olacak.

DW Türkçe’ye konuşan Lesser, “Türkiye, tıpkı öbür transatlantik müttefikler üzere ABD’nin öngörülebilirliğinin bir paydaşı. Bu nedenle olası bir Harris idaresi, mevcut problemler, görüş ayrılıkları sürecek olsa da Türkiye için daha olumlu, daha rahatlatıcı bir senaryo” dedi.

Geçmişte ABD Dışişleri Bakanlığında Türkiye’den sorumlu siyasi planlama takımında yer alan Ian Lesser, son yıllarda büyük tansiyonlara sahne olan ABD-Türkiye alakalarını yakından takip eden isimlerin başında yer alıyor.

Alman Marshall Fonu’nun Lider Yardımcısı Ian LesserFotoğraf: Samuel Corum/AA/picture alliance

Amerikalı uzman, “Bölgesinde çetin güvenlik sınamalarıyla karşı karşıya olan Türkiye NATO üyesi. NATO ile bu bağı, son derece tehlikeli bir bölgede bulunan Türkiye’nin güvenliği için son derece büyük değer taşıyor. Harris idaresi, NATO ittifakının devamlılığını sağlayacak bir itici güç olacaktır, buna rağmen mümkün bir Trump İdaresi ise davranışları evvelden kestirilemeyen kapalı bir kutu… Zira Trump son derece değişken, istikrarsız ve öngörülemez biri” değerlendirmesini paylaştı.

Erdoğan’ın gönlünden TL’ye bedel kaybettiren Trump mı geçiyor?

AKP hükümetine yakın gazetelerde Trump’ın tekrar lider seçilmesi halinde ikili ilgilerde sıkıntılar sürse bile, Biden idaresi mühletince kopmuş olan diyaloğun tekrardan canlandırılabileceği belirtiliyor.

Trump’ın başkanlığı devrinde ABD-Türkiye ilgilerine “liderler diplomasisi” damgasını vurdu. Trump, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birebir görüşmeyi tercih etti, hatta kendisini iki defa Beyaz Saray’da ağırladı, bu tavrı da Türkiye’de iki başkan ortasında “dostane ilişkiler” olduğu algısına yol açtı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD’nin eski başkanı Donald TrumpFotoğraf: Getty Images

Oysa toplumsal medya üzerinden yaptığı paylaşımlarla Türkiye iktisadını “mahvetme”, “fişini çekme” tehditleri savuran Trump, Erdoğan’ın Rusya’dan satın aldığı S-400’ler nedeniyle Türkiye’yi ABD’nin “hasımlarına” karşı uyguladığı CAATSA yaptırımları kapsamına aldı. Rahip Brunson davası nedeniyle açıkladığı yaptırım da TL’nin paha kaybının fitilini ateşleyerek Türkiye’de finans piyasasında tesirleri günümüzde de süren sarsıntıya yol açtı.

Peki Donald Trump’ın yine lider seçilmesi halinde neler yaşabilir?

Amerikalı Türkiye uzmanı Nicholas Danforth, DW Türkçe’nin bu sorusuna “Trump’ın galibiyetinin Türkiye ile alakalara mümkün tesirlerini öngörmek hakikaten de son derece güç” karşılığını veriyor.

Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nın (ELIAMEP) uzmanlarından Danforth, birebir vakitte milletlerarası güvenlik ve strateji mevzularında en değerli yayınlardan olan War on the Rocks’un editörü.

“Şüphesiz ki Trump, Erdoğan’la ferdî ilgisini canlandırmaya çalışacak. Bu Türkiye’ye avantajlar sağlayabileceği üzere Brunson davasında gördüğümüze misal yeni tansiyonlara de yol açabilir” riskine dikkat çeken Danforth, ayrıyeten “İran’la büyük bir savaş çıkmazsa, ABD Trump’ın başkanlığı sırasında muhtemelen iç sıkıntılara daha fazla odaklanıp dışarda daha az faal olur. Erdoğan açısından bunun avantaj oluşturması mümkün” diye konuştu.

Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı (ELIAMEP) uzmanı ve War on the Rocks’un editörü Nicholas DanforthFotoğraf: privat

Trump’ın başkanlığındaki bir ABD idaresinin Türkiye’yi direkt etkileyebilecek mümkün dış siyaset stratejisi konusunda ise Nicholas Danforth, şunları kaydetti:

“Trump yine lider olursa, Ankara açısından ABD’nin siyaseti Rusya konusunda muhtemelen daha yumuşak, İsrail konusunda ise daha az yumuşak olacak. Rusya’ya yaptırımlar konusunda Türkiye üzerindeki baskı azalacak, Türkiye’nin Ukrayna savaşında arabuluculuk yapması için daha fazla fırsat doğacaktır. Lakin tıpkı vakitte Hamas’a yönelik tavrı nedeniyle Türkiye’ye karşı çok daha fazla hasımlık olması mümkün. Ayrıyeten Trump, Suriye’den çekilebilir ya da tam tersine İran ile artan tansiyona karşılık olarak ABD’nin oradaki varlığını iki katına da çıkarabilir.”

Harris’in sürdürmesi olası Biden strateji ne hedefliyor?

Amerikalı uzmanlar, Kamala Harris’in seçimleri kazanması halindeyse Biden idaresinin izlemekte olduğu Türkiye stratejisinin büyük ölçüde koruma edilebileceğine işaret ediyor.

Nicholas Danforth, “ABD’nin mevcut siyasetinin genel sınırları çok da değişmeyecektir. Suriye, Rusya ve Doğu Akdeniz’e ait bilinen uyuşmazlıklar ve Türkiye’nin insan hakları siciline yönelik ölçülü tenkitler devam edecektir” diyor.

ABD Başkanı Joe Biden ve Lider Yardımcısı Kamala HarrisFotoğraf: Elizabeth Frantz/REUTERS

Biden vazife müddeti boyunca Erdoğan’a uzaklıklı tavır takındı. Tercihini önderler diplomasisi yerine Trump periyodunda durma noktasına gelen kurumlar, bakanlıklar ortası bağlantıları canlandırma, görüş ayrılıklarını kapalı kapılar gerisinde müzakereler yoluyla çözmeden yana kullandı. Biden, Erdoğan’ı Beyaz Saray’da ağırlamadı lakin Trump’tan farklı olarak, Ankara’nın İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine vetosu sonucunda yaşanan tansiyonları tehditlerle değil, F-16’larda olduğu üzere müzakereler yoluyla yönetti.

ABD’li uzmanlar bu stratejinin ana odağını “ilişkilerin ileride tekrar restore edilmesini imkansız kılacak kadar kadar berbat, hasmane bir noktaya gelmesini önlemek” olarak nitelendiriyor.

Harris’in grubunda kritik bir isim: Philip Gordon

Bu ortada Kamala Harris’in dış siyaset danışmanları ortasında Türkiye’yi çok yakından tanıyan, kıymetli bir isim yer alıyor: Philip Gordon.

Geçmişte ABD Dışişleri Bakanlığı’nda üst seviye misyonlar üstlenmiş olan Gordon, Ömer Taşpınar ile birlikte “Türkiye’yi kazanmak” başlıklı bir kitap da kaleme aldı. Lider seçilmesi halinde Harris’in Gordon’u Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak atayabileceği konuşuluyor.

GMF Lider Yardımcısı Lesser, Gordon’un Harris’in grubunda yer almasının ehemmiyetini, “Gayet alışılmış ki bu iki ülke ortasındaki tüm sıkıntıların birden yok olacağı manasına gelmiyor. Lakin Harris’in takımında Gordon’un yer alacak olması, Beyaz Saray’da Türkiye hakkında bilgi ve farkındalık, ilgi ve odaklanma olacağı manasına gelir. Bu da fark yaratır” diye konuştu.

Fotoğraf: Burhan Ozbilici/AP Photo/picture alliance

Erdoğan’ın 21- 26 Eylül tarihleri ortasında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası’na katılmak için New York’a gitmesi öngörülüyor. Erdoğan’ın bu ziyareti sırasında Biden ya da Harris hatta Trump ile görüşüp görüşmeyeceği merak ediliyor.

Harris’in lider yardımcılığı boyunca bir çok önder ile teması, görüşmesi oldu. İstisnalar ortasında Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Salman ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile birlikte Erdoğan yer alıyor.

Başkan kalın bir Türkiye evrakı devralacak

5 Kasım seçimlerinin galibi, Beyaz Saray’da çok kalın bir Türkiye belgesi devralacak. İki ülke ortasında tansiyona yol açan bahisler, çok uzun bir liste oluşturuyor. Son olarak buna ABD’nin Kıbrıs Cumhuriyeti ile savunma alanında güçlendirdiği işbirliği eklendi. Ankara Çarşamba günü yaptığı açıklamayla taraflar ortasında savunma alanındaki işbirliğinin geliştirilmesi tarafında bir yol haritasının imzalanmış olunmasını kınadı.

Bu ortada Ankara’nın son periyotta Çin ile bağlantılarını güçlendirme, Batı’ya alternatif olma tezindeki BRICS’e katılma başvurusu üzere atılımları de Batılı başkentlerde dikkatle izleniyor.

“Türkiye’nin her daim bir tıp ‘stratejik özerklik’ arayış olmuştur” diyen GMF Lider Yardımcısı Lesser, “Türkiye’nin BRICS üyesi olmak istemesi ya da bir yandan ABD, NATO ve Avrupa ile bağlantılarını sürdürürken öbür yandan Çin ve Rusya ile münasebetlerini geliştirmek istemesi bana çok da olağandışı gelmiyor” diyor.

ABD’de lider adayları Cumhuriyetçi Donald Trump ile Demokrat Kamala Harris birinci defa bu hafta bir televizyon münazarasında karşı karşıya geldiFotoğraf: Michael Le Brecht II/ABC News via ZUMA Press Wire/picture alliance

Bununla birlikte Lesser, hem ABD’de hem Avrupa’da Erdoğan’ın bu ataklarının Türkiye ile ilgili “endişeler listesinin” uzamasına yol açtığına işaret ederek “Ama bunun Ankara ile ilgilerin sürdürülüyor olunmasının nedenlerinde bir değişikliğe yol açacağı görüşünde de değilim” görüşünü aktarıyor.

Dünya neden 5 Kasım’a kilitlendi?

Uluslararası toplum aslında her vakit ABD seçimlerine ilgi duydu. Lakin bu sefer dünya adeta 5 Kasım’a kilitlenmiş durumda.

GMF Lider Yardımcısı Ian Lesser’e nazaran bunun en kıymetli sebebi güvenlik, siyasi ve ekonomik açıdan değerli bir aktör ve başat bir güç olan ABD’nin son 10 yılda öngörülebilirliğinin azalmış olması. “Dünyanın geldiği nokta itibariyle, ABD’nin siyasetlerine artık kayıtsız kalmak mümkün değil” diyen Lesser, ABD’nin öngörülebilirliğinin son yıllarda, bilhassa Trump’ın birinci başkanlığı devrinden başlayarak gerileme sürecine girdiğine dikkat çekiyor.

“Seçimleri her kim kazanırsa kazansın, kutuplaşan siyaset ve çekişmeli seçimler nedeniyle ABD bir mühlet daha, çok çalkantılı ve öngörülemez bir demokrasi olacaktır” öngörüsünü lisana getiren Lesser, “Oysa ABD’nin Avrupa ve dünyanın öteki bölgelerindeki partnerleri öngörülebilirlik istiyor. Bu seçimler bu nedenle değerli. Zira muhtemel sonuçları, riskler, yalnızca Türkiye için değil tüm müttefikleri için hiç bu kadar yüksek olmamıştı” diyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?