Türk savunma şirketlerine AB kapısı aralanıyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Avrupa Birliği’nin (AB) yerli savunma endüstrisini savaşa hazır hale getirme planlarında Türk savunma sanayi şirketlerine de kapı aralanıyor.

Financial Times’ın haberine nazaran AB üye ülkeleri ortasında savunma endüstrisini güçlendirmeyi, ortak silah üretim ve tedariğini teşvik etmeyi öngören Avrupa Savunma Yatırım Planı (EDIP) tüzüğü hakkında yürütülen müzakerelerde değerli bir gelişme yaşandı.

Bugüne kadar sadece AB üyesi ülkelerin EDIP ile sağlanacak mali kaynaklardan yararlanabileceği görüşünde ısrar eden Fransa, bu tavrını sonunda değiştirdi.

Fransız diplomatlar, Brüksel’de yürütülen teknik görüşmelerde AB bütçesinden sağlanacak mali kaynakların yüzde 35’lik bir oranının Birliğe üye olmayan ülkelerin savunma eserlerine harcanmasına, bu ülkelerden alım yapılmasına imkan sağlayan teklife yeşil ışık yaktı.

Önerinin AB dönem başkanı Macaristan tarafından hazırlandığı, Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’nın katkılarını içerdiği belirtiliyor.

“Türkiye için güzel haber”

Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nin (CATS) uzmanlarından Jens Bastian, Fransa’nın tavrını değiştirmiş olmasını kıymetli bir gelişme olduğuna işaret etmekle birlikte “Şimdi müzakerelerin bir uzlaşmaya gerçek gittiğini görüyoruz. Bu uzlaşma ABD, İngiltere, İsrail ve Türkiye’ye bu tıp ortak savunma yatırımlarına katılmaları için kapıları açıyor. Ve böylelikle bu dört ülkeden şirketler de bu çeşit ihalelere başvurabilecek. Lakin en son siyasi uzlaşma şimdi çantada keklik değil” diyor.

Avrupa Kurulu Brüksel’de perde gerisinde EPID ile ilgili müzakereler yürütüyor.Fotoğraf: James Arthur Gekiere/NurPhoto/picture alliance

Brüksel’de müzakere edilen tüzüğün önümüzdeki haftalarda evvel üye ülkeler tarafından daha sonra da Avrupa Parlamentosu’nda onaylanması gerekiyor. 2025 yılının başında bu süreçlerin tamamlanması hedefleniyor.

Jens Bastian’a nazaran hem AB hem Türkiye savunma sanayi alanındaki işbirliğinden faydalanabilir.

Düşünce kuruluşu Avrupa Komşuluk Kurulu (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye de Fransa’nın tavır değişikliğini “Bu Türkiye için uygun haber” kelamlarıyla kıymetlendiriyor.

Vesterbye, Fransa’nın kapıları AB üyesi olmayan ülkelerin şirketlerine külliyen kapatan tavrını çok uzun müddet sürdüremeyeceğinin bilindiğini, lakin Türkiye’nin bu işbirliğinden dışlanmasına yol açabilecek tabirlere taslakta açıkça yer verilmesinde ısrarcı olabileceği ile ilgili hayli spekülasyonların yapıldığını anlatıyor.

Samuel Doveri Vesterbye, “Ama bu olmadı, Türkiye dışlanmadı. Bu şimdilik yeterli haber, düzgün bir gelişme” diye konuştu.

“Daha kapsamlı AB-Türkiye mutabakatına muhtaçlık var”

Ancak Fransa’nın yeşil ışık yaktığı taslak teklif “AB’nin güvenliğine” ve “iyi ilişkiler” prensibine karşıt hareket ettikleri bedellendirilen ülkelerin savunma sanayi projelerine iştirakini engelleyen bir unsur içeriyor.

Düşünce kuruluşu Avrupa Komşuluk Kurulu (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye.Fotoğraf: Privat

Vesterbye, daha evvel yer verilebileceği konuşulan ve direkt Türkiye’ye işaret eden sözlere nazaran artık daha muğlak ve genel sözlerin tercih edildiğine dikkat çekiyor, “Gayet doğal ki bu gelecekte Türkiye’ye karşı kullanılabileceği üzere Donald Trump başkanlığındaki ABD’ye karşı da kullanılabilir. Lakin şu anda bu kelam konusu değil” dedi.

Bununla birlikte Vesterbye, bu alanda Türkiye ile yaşanmakta olan olumlu ve basamaklı yakınlaşmanın Fransa-Türkiye ilgilerindeki kimi gerginliklerden olumsuz etkilenmemesi, sekteye uğramaması için aslında AB ile Türkiye ortasında daha kapsamlı bir mutabakata gereksinim olduğunu, Türkiye’nin AB üye ülkeleri ortasında savunma alanındaki işbirliğini daima hale getiren ve kısaca PESCO olarak isimlendirilen Yapılandırılmış Daimi İşbirliği’ne katılmasının da büyük kıymet taşıdığını vurguluyor.

Savunma sanayi alanındaki işbirliğinden her iki tarafın da yarar sağlayacağı görüşünü paylaşan ENC yöneticisi, “Türkiye’de savunma sanayi üretimleri, SİHA’ların üretim maliyetleri, çok uygun. Alman şirketleri bu nedenle Türkiye’ye büyük ilgi gösteriyor. Türkiye için de avantaj, bu işbirliğinin teknoloji transferine kapıları aralayacak olması” dedi.

Savaş ile birlikte Türkiye ile ilgilerde değişen iklim

Rusya’nın Ukrayna işgaliyle birlikte Avrupa’nın sahne olduğu yüksek yoğunluklu savaş, AB’yi hem Ukrayna’ya sağlanacak askeri takviye hem de kendi savunmasını güçlendirmek için süratle silahlanmaya, ABD’ye bağımlılığı azaltmaya, Avrupa savunma endüstrisini rekabetçi hale getirmeye yöneltti.

Alman Savunma Bakanı Boris Pistorius, Pazartesi günü yaptığı bir konuşmada Ukrayna savaşının artık bir bölgesel savaş olmadığını söyledi. Pistorius, Rusya’nın üç ayda tüm AB’nin bir yılda ürettiği kadar silah ve mühimmat ürettiğine işaret ederek artık savunma sanayi üretiminin hızlandırılmasının büyük değer taşıdığına vurgu yaptı.

Alman Savunma Bakanı Boris Pistorius, Almanya’nın savaşmaya hazır hale gelmesi gerektiğini söylüyor.Fotoğraf: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance

Avrupa Kurulu’nun 5 Mart’ta açıkladığı Avrupa Savunma Sanayi Stratejisi (EDIS) ve bu stratejinin hayata geçirilmesine dönük somut adımlar öngören EDIP tüzüğü teklifi de işte bu maksatlara ulaşılması için bir yol haritası çiziyor.

AKP hükümeti, AB ile güvenlik ve savunma sanayi alanında işbirliğini güçlendirmek isteyen Türkiye’nin Avrupa Savunma Sanayi Stratejisi’ne katkı sunabileceği istikametinde Brüksel’e ve üye ülke başkentlerine bildiriler veriyor.

Ankara bu iletileri verirken eşzamanlı olarak Yunanistan ile alakalarını normalleştirmesi, AB ile tansiyona yol açan Doğu Akdeniz siyasetlerini gözden geçirmesi ve son devirde Batılı müttefiklerinin Rusya’ya uyguladığı yaptırımlara ahenk istikametinde adımlar atması, AB-Türkiye çizgisinde suların durulmasına, işbirliğinin geliştirilmesine dönük adımlar atılmasını beraberinde getiriyor.

Avrupa’da savaş tasasının artmasıyla birlikte AB ülkelerinin Türkiye’ye yaklaşımı da değişti.

Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 19 Ekim’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İstanbul’da bir ortaya geldi, Türkiye ile ikili bağları daha da geliştirme gayesini açıklarken savunma sanayi alanındaki işbirliğinin de güçlendirileceğini söyledi.Fotoğraf: Guido Bergmann/picture alliance

Güvenliği önceliklendiren Almanya üzere ülkeler, Türkiye ile stratejik işbirliğine yöneliyor. Alman hükümeti uzun bir ortadan sonra Türkiye silah ihracatına tekrar onay vermeye başladı. Hatta Ankara’nın Eurofighter savaş uçağı satın alma talebiyle ilgili olarak teknik görüşmelerin başlatılmasına da birinci onayı Ekim ayında verdi.

“Türkiye gözardı edilemez”

CATS uzmanlarından Jens Bastian, Ankara’nın AB ile savunma alanında işbirliği isteğinin gözardı edilemeyeceğini, NATO üyesi ve birebir vakitte Avrupa’nın bir modülü olan Türkiye’nin belli alanlarda dışlanmasını hakikat bulmadığını söylüyor.

“Türkiye ile işbirliği AB için değerli zira Türkiye, NATO’nun ayrılmaz bir modülü. Türkiye tıpkı vakitte Güneydoğu Avrupa’daki öteki ülkelerle işbirliği içinde, Güneydoğu Avrupa ve Karadeniz’deki güvenlik mimarisi için kıymetli bir çıpa” diyen Alman uzman, Türkiye’nin insansız hava aracı üretimiyle Ukrayna’yı destekleme konusunda da çok değerli bir rol oynadığını vurguluyor.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte Pazartesi günü gerçekleştirdiği Türkiye ziyareti sırasında, “Gittikçe öngörülemez bir sürece evrilen dünyada Türkiye’nin NATO’ya kıymet biçilmez bir katkı sunduğunu söyledi.Fotoğraf: Mustafa Kamaci/PPO/Handout via REUTERS

Bunları NATO’nun ötesine geçen değerli işbirliği ögeleri olarak nitelendiren Jens Bastian, “Bu birebir vakitte Avrupa savunmasının NATO üyesi olan lakin AB üyesi olmayan ülkelerle AB içerisinde nasıl organize edilebileceği sorusunu da gündeme getirmekte. Buna Türkiye de dahil” diyor.

“Türk savunma endüstrisi yenilikçi”

Avrupa ülkelerinin ilgisini çeken Türkiye savunma endüstrisini “yenilikçi” olarak tanımlayan Bastian, Türkiye’den Avrupa’ya bu alandaki ihracatın artmakta olduğuna işaret ederek bilhassa de insansız hava aracı üretiminde olduğu üzere Türk savunma endüstrisindeki muvaffakiyet hikayelerinin de dikkat çektiğini aktarıyor.

TUSAŞ tarafından geliştirilen Türkiye’nin 5. jenerasyon savaş uçağı KAAN.Fotoğraf: Turkish Defence Industry Agency/Anadolu/picture alliance

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 40 Eurofighter satın alma talebinin tıpkı vakitte Türkiye’nin NATO’nun Avrupa’daki savunma endüstrisine duyduğu ilgiyi de gözler önüne serdiğini aktaran CATS uzmanı, “Bence Avrupa’daki savunma endüstrisinin birlikte büyümeye, ulusal sonların ötesinde işbirliğini geliştirmeye ve genişletmeye giderek daha fazla ilgi duyduğu açık. Türkiye’nin de bunun ayrılmaz bir kesimi olduğunu düşünüyorum” görüşünü paylaştı.

Bu ortada uzmanlar Türk savunma eserlerinin yalnızca askeri alanda kullanılmadığını, sistemsiz göçün önlenmesi ve doğal afetlerde de ikili ve çok taraflı işbirliğine imkan sağladığına işaret ediyor.

SIHA üreticilerinden Baykar’a Avrupa ülkelerinin son yıllarda ilgisi arttı.Fotoğraf: Ahmed Deeb/dpa/picture alliance

Jens Bastian, insansız hava araçlarının Türkiye ve Yunanistan hududunda sistemsiz göçün önlenmesinde olduğu üzere sivil maksatlarla da kullanıldığını anlatırken “Ayrıca Türk insansız hava araçlarının örneğin Türkiye, Mısır ve Yunanistan’da olduğu üzere iklim değişikliği ile gayrette de kullanıldığını görüyoruz. Yangının nerede çıktığını erken basamakta tespit etmek ve akabinde da yardımların nasıl sağlanabileceğini koordine etmek için işbirliği yapılıyor” bilgisini paylaşıyor.

Hassas dönemeç: AB’nin beklentileri

AB, Türkiye’ye savunma sanayi alanında işbirliğine kapıları aralıyor olsa da süreç hassas. AB’nin Ankara’nın gözetmesini istediği beklentileri, öne sürdüğü kuralları var.

Son periyotta alakalar tansiyonlara sahne olmasa da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın öngörülemez U dönüşleri, Avrupa başşehirlerinde yakınlaşmada ihtiyatlı tavır takınılmasını beraberinde getiriyor.

AB’nin Ankara’dan beklentilerini sıralayan CATS uzmanı Bastian, “Türkiye’nin, Ukrayna’nın işgalinin akabinde Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlara katılması kilit ehemmiyete sahip bir şart. Bu şart Brüksel’de, hem Kurul hem Avrupa Parlamentosu tarafından, Türkiye ile ister güvenlik ve savunma siyaseti alanında olsun isterse Ankara’nın istediği Gümrük Birliği’nin genişletilmesi konusunda olsun her vakit lisana getiriliyor” diyor.

Avrupa Komitesi’nin güvenlik ve savunma siyaseti alanında Türkiye ile genişletilmiş işbirliği için tekraren işaret ettiği bir öteki ön şart da Ankara ve Atina ortasındaki ikili bağlantıların güzelleştirilmesi kuralı.

Jens Bastian, “AB üyesi ve NATO ortağı bir ülkenin tehdit edilmemesi ya da durumun ne kadar kırılgan olduğuna dikkat çekecek halde daima olarak Yunan hava alanının ihlal edilmemesi gerekiyor. Son olarak bir öbür öge daha var: Türkiye’nin Kıbrıs’ın AB’nin güvenlik ve savunma siyasetinin bir kesimi olduğunu kabul etmesi gerekiyor” kelamlarını kaydediyor.

EDIP için öngörülen bütçe nedir?

AB ülkeleri halihazırda silahların yaklaşık yüzde 80’ini birliğe üye olmayan ülkelerden, yüzde 60’tan fazlasını da ABD’den satın alıyor.

Dışa bağımlılığı azaltmak ve silah sanayisini güçlendirmek için EDIP kapsamında birinci etapta AB bütçesinden 2025-2027 yılları için 1 milyar 500 milyon euroluk bir hisse ayrıldı. Lakin üye ülkeler bu hissenin süratle artırılacağına dikkat çekiyor.

AB’nin vazifeye başlayacak savunmadan sorumlu birinci komiseri Andrius Kubilius Avrupa Parlamentosu’nda milletvekillerinin sorularını yanıtladı.Fotoğraf: Virginia Mayo/AP Photo/picture alliance

AB’nin yeni misyona başlayacak savunmadan sorumlu birinci komiseri Andrius Kubilius “çok daha büyük rakamlara” gereksinim olduğunu söylüyor. Kubilius, askeri teçhizat ve birliklerin AB genelinde basitçe harekete geçirilebilmesi için altyapının güzelleştirilmesi gayesiyle önümüzdeki on yıl içinde yaklaşık 200 milyar euroya, AB hava savunma kalkanının inşası için de 500 milyar euroya gereksinim duyulacağını açıkladı.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise AB’nin önümüzdeki on yıl içinde savunma için toplam 500 milyar euro yatırım yapması gerekeceği söylemişti.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?