Schengen düğümü: Vize serbestisinden vize çıkmazına

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Türk vatandaşlarının Schengen vizesi almada yaşadığı külfetlerin Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un 19 Ekim’de Türkiye’ye yapacağı ziyarette gündeme gelmesi bekleniyor.

Türkiye’de iş insanlarından bilim beşerlerine, sanatkarlardan gazetecilere, toplumun çok farklı kesimlerinden Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yönelik Schengen vizesi kaynaklı reaksiyonlar gün geçtikçe büyüyor.

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Schengen vizesi başvurusu için aylarca beklemek durumunda kalıyor.Fotoğraf: Daniel Naupold/dpa/picture alliance

Uzun bekleme mühletleri nedeniyle vize almanın adeta imkansız hale geldiği, yapılan müracaatlara ret oranlarının arttığı, alabilenlerin de lakin kısa periyodik, tek girişli vize alabildiği istikametinde sitemler lisana getiriliyor.

“Almanya-Türkiye ekonomik ilgileri çok olumsuz etkileniyor”

TÜSİAD’ın Berlin Yöneticisi Alper Üçok, “Ekonomik bağları ileriyi taşımaktan kelam ederken vize sıkıntısı nedeniyle artık mevcut ilgilerimizde bile gerileme yaşanıyor” dedi.

Daha evvel tekraren Almanya’ya gelmiş iş insanları, şirketlerin üst seviye yöneticilerinin de artık vize alamaz hale geldiğini söyleyen Üçok, Siemens, Bosch, BASF üzere Alman şirketlerinin Türkiye’deki Türk yöneticilerinin bile Schengen vizesi almakta zorluk yaşadıklarını belirtti.

Vize sorunu nedeniyle geçen hafta Almanya’da yapılan Avrupa kimya sanayi toplantılarına Türkiye’den birtakım değerli şirketlerin yöneticilerinin katılamadıklarını anlatan Alper Üçok, “Oysa Türkiye, Tüpraş, Petkim ve öteki kimi kimya şirketlerini düşündüğünüz vakit Almanya, Hollanda üzere ülkelerden sonra Avrupa kimya sanayisinin en kıymetli ülkelerinden. Bu şirketlerin üst seviye yöneticilerinin gelemediği bir doruktan ne beklersiniz?” diye konuştu.

TÜSİAD’ın Berlin Yöneticisi Alper Üçok.Fotoğraf: ANKA

Eylül sonunda Berlin’de yapılan ve Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın katıldığı Almanya-Türkiye Ekonomik ve Ticaret Paydaşlık Komitesi (JETCO) toplantılarında vize sıkıntısının sıkça gündeme geldiğini aktaran Üçok, “Düşünebiliyor musunuz, eserler, mallar Almanya’ya geliyor lakin eseri, malları satanlar, yedek modüllerinin uzmanları gelemiyor. Halbuki savaş durumunda olan, çatışma şartlarının olduğu, riskli ülkelerin vatandaşları bile AB ülkelerine artık vizesiz gelebiliyor. Büyük Avrupa haritasında artık yalnızca Türkiye’ye vize uygulanıyor. Üstelik vize serbestisini geçtik artık vize alamamakla karşı karşıyayız” dedi.

“Türkler dünyada Schengen müracaatları en çok reddedilenlerden”

Schengen ile ilgili istatistikleri tahlil eden SchengenVisaInfo.com isimli internet sitesine nazaran Türkiye ile AB ortasında vize serbestisi müzakerelerinin başladığı 2013 yılından bu yana vize müracaatları reddedilen Türk vatandaşlarının oranı üç kart arttı.

Üyelik müzakereleri dondurulmuş olsa da hala AB’ye aday ülke olan, Gümrük Birliği içinde yer alan Türkiye’nin vatandaşlarının vize müracaatlarının onaylanma oranı geçen yıl Çin ve Hindistan üzere ülkelerin, hatta AB’nin yaptırım uyguladığı Rusya’nın da gerisinde kaldı.

DW Türkçe’ye konuşan SchengenVisaInfo.com kurucusu Besart Bajrami, “Dünya genelinde Schengen vizesi müracaatları en çok ret edilenler ortasında Türk vatandaşları yer alıyor” bilgisini paylaştı.

Geçen sene Schengen vizesi için başvuran Türk vatandaşlarından 169 bin 514’ünün taleplerinin reddedildiğine işaret eden Bajrami, “Bu müracaatların yüzde 16’sına tekabül ediyor” dedi. Halbuki 2014’te müracaatları ret edilen Türk vatandaşlarının oranı yüzde 4,40 dolayındaydı.

Türk vatandaşlarının reddedilen Schengen vizesi müracaatları son yıllarda arttı.Fotoğraf: Pond5 Images/IMAGO

2024 bilgilerinin önümüzdeki yıl açıklanacağını söyleyen Bajrami, “Sıklıkla yayınlanan raporlar, Türk vatandaşlarının vize müracaatlarının reddedilme oranının daha da artacağına işaret etmekte” öngörüsünü aktardı.

“Bağlar sarsılabilir”

Geçen sene Türkiye’den yapılan vize müracaatlarının en çok reddedildiği ülkelerin başında Estonya, Danimarka ve Litvanya yer alıyor. Bajrami, Türk vatandaşları tarafından bu ülkelere yapılan vize müracaatlarının neredeyse yarısının olumsuz sonuçlandığına dikkat çekiyor.

Portekiz, İtalya ve Slovakya ise 2023 yılında Türkiye’den müracaatlara en yüksek oranda olumlu geri dönüş yapan ülkeler ortasında. Bajrami, çok daha az müracaat yapıldığına dikkat çektiği Portekiz’in yüzde 93, Slovakya’nın ise yüzde 88,8 oranında olumlu geri dönüş yaptığını söylerken, “Ama örneğin müracaatların yüksek olduğu İtalya da 125 bin 428 müracaattan 114 bin 237 başvuruyu kabul etmiş” diye konuştu.

Bu ortada Avrupa Komisyonu’nun datalarına nazaran vize müracaatlarının yüksek oranda reddedildiği ülkeler ortasında Almanya da yer alıyor. Almanya 2023 yılında vize müracaatında bulunan Türk vatandaşlarının yüzde 32,7’sinin talebini reddetti.

İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Genel Sekreteri ve Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) öğretim üyesi Çiğdem Nas’a nazaran vize sorunu AB ile Türkiye toplumları ortasındaki bağları sarsabilir.

İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Genel Sekreteri ve Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) öğretim üyesi Çiğdem Nas.Fotoğraf: Privat

Nas DW Türkçe’ye “Çünkü vize sorunu Türkiye’deki insanların ‘bizi istemiyorlar’, ‘bizi dışlıyorlar’ diye düşünmesine yol açıyor. Bu Avrupa’nın yumuşak gücü açısından güzel bir şey değil. Bu Türkiye’de insanların farklı destinasyonlara yönelmesine de yol açıyor. Yaptığımız araştırmalar Türk toplumunda Türkiye’nin AB üyeliğinin hala desteklendiğini ortaya koyuyor. Lakin bu da yavaş yavaş zedelenebilir” değerlendirmesini aktardı.

Almanya “talep çok” diyor

Peki ne oldu da AB’ye vizesiz seyahat etmeyi umut eden Türk vatandaşları artık Schengen vizesi almakta bu kadar zorlanır oldu?

Alman makamları resmi açıklamalarında, vize başvurusu için randevu almadaki zahmetlerin, uzun bekleme müddetlerinin, son yıllarda, bilhassa de Covid pandemisi sonrasında Türkiye’den yapılan müracaat oranlarında yaşanan büyük artıştan kaynakladığını söylüyor.

Sadece 2023 yılında Türkiye’den yaklaşık 240 bin müracaata olumlu cevap verildiğine dikkat çeken Alman yetkililer, Mart ayı prestijiyle uygulamaya başlanan iki basamaklı vize müracaat sistemi ile bekleme mühletini kısaltmayı umduklarını tabir ediyor.

Almanya’nın Ankara Büyükelçiliği.Fotoğraf: picture-alliance/dpa/R. Jensen

Almanya’nın Ankara Büyükelçiliği’nin bahisle ilgili son açıklamasında, talebin çok ağır olması nedeniyle birtakım vize tiplerine bağlı olarak bekleme müddetlerinin birkaç aya kadar sürebildiği belirtiliyor.

Ancak kimi siyasi gözlemciler Türkiye’ye “örtülü Schengen yaptırımı” uygulandığını öne sürüyor.

“Fren mekanizması” mı devreye sokuldu?

Almanya başta olmak üzere pek çok Avrupa Birliği (AB) ülkesi son yıllarda Türkiye üzerinden Avrupa’ya geçen sistemsiz göçmenler ve Avrupa’ya iltica eden Türk vatandaşlarının sayısındaki artıştan rahatsız.

Hukuk devletindeki gerileme ve iktisatta yaşanan büyük düşüncelerin Türkiye’den hem Türk vatandaşları hem de Türkiye’nin mesken sahipliği yaptığı Suriyelilerin Avrupa’ya geçişlerine ivme kazandırdığı belirtiliyor.

Almanya’ya Türkiye’den vize ile gelip ülkesine dönmeyen Türk vatandaşlarının sayısı son yıllarda arttı.Fotoğraf: cukugede/Pond5/IMAGO

Bazı Türk vatandaşlarının Schengen vizesi ya da vizesiz Avrupa’ya seyahat edilebilen gri ve yeşil pasaportlarla geldikleri Almanya’dan ayrılmadıkları, son yıllarda en çok gündeme getirilen problemler ortasında yer alıyor. Ayrıyeten Ankara’nın Almanya’da iltica talepleri reddedilen Türk vatandaşlarını geri almaktaki isteksizliğinin de bu süreçte rol oynadığı belirtiliyor. Sıralanan bu nedenlerin AB ülkelerinin Türk vatandaşlarının vize taleplerinde “fren mekanizmasını” devreye sokmasına yol açtığı sav ediliyor.

“Maddi teminat” tahlil mü?

Bu nedenle dikkatler Scholz ile Erdoğan ortasında İstanbul’da yapılacak ve bu mevzularda yürütülen müzakerelerde somut kararlar alınması umut edilen görüşmeye çevrilmiş durumda.

Türkiye’nin iltica talebi reddedilen vatandaşlarını geri alma süreçlerini hızlandırması, Almanya’nın da Türk vatandaşlarının vize talepleri ile ilgili “kolaylaştırıcı süreçler” öngörmesi umut ediliyor.

Bunun için de farklı modeller üzerinde duruluyor. DW Türkçe’ye bilgi veren Alman kaynaklar, önerilen seçeneklerinden birinin “maddi teminat” olabileceğine işaret ediyor. Buna nazaran Türk vatandaşı vize müracaatında bulunurken bir hesaba “maddi teminat” olarak 6 bin ila 8 bin euro ortasında bir meblağ yatıracak, ülkesine döndüğünde de bu parayı geri alabilecek.

Ancak bu meblağlar TL’nin bedel kaybettiği, enflasyonun düşürülemediği Türkiye’deki pek çok kesim için çok yüksek. Halihazırda konferans ve kısa periyodik değişim programlarına katılmak için vize müracaatında bulunanlardan aslında banka hesaplarında bu fiyatlarda para olmasının istendiği bilgisini paylaşan kaynaklar, “Ne yazık ki Alman fikir kuruluşları ve iki ülke ortasında köprü oluşturan teşebbüslerin organize ettiği toplantılara bile Türkiye’den birtakım davetliler bu yüksek fiyattaki meblağ beklentileri nedeniyle katılamıyor” diye konuştu.

Vize serbestisi neden gündemden düştü?

Türk vatandaşları, vizelerle ilgili sitemlerini lisana getirirken genelde AB ülkelerini gaye alıyor. Halbuki Türk vatandaşlarının vizesiz Avrupa’ya seyahat etme ihtimali, aslında AKP hükümetinin vize serbestisi kriterlerini yerine getirmemesi nedeniyle gündemden düştü.

Hatta AB Dış Bağlantılar Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Türkiye ile ilgilerde izlenecek yol haritasına dair Kasım 2023’te yayımladığı raporunda, “AB üyeleri ile iş insanları, öğrenciler ve aile fertleri AB’de bulunan kimi kategorideki Türk vatandaşlarının vize müracaatlarının hızlandırılması imkanlarının araştırılacağına” işaret etmekle yetinildi.

AB Dış İlgiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan.Fotoğraf: picture-alliance/EU Council/D. Pignatelli

Dolayısıyla AB’de artık “vize serbestisinden” ya da “vize verilmesinde kolaylıktan” değil “vize müracaatlarında kolaylık sağlanması ihtimalinden” kelam ediliyor.

Çiğdem Nas DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “Vize serbestisi süreci askıda kaldı üzere görünüyor. Muhakkak kategorilerdeki Türk vatandaşlarına kolaylık sağlamada şöyle bir sorun olabilir: AB ile müzakere yerine, sağlanacak kolaylık her üye ülkenin kendi inisiyatifine kalıyor ki onda da çok büyük bir ilerleme kaydedilemedi” kelamlarını kaydetti.

AKP hükümeti AB ile imzaladığı 18 Mart tarihli Mülteci Mutabakatı ile vize serbestisinin, Türkiye’nin 72 kriteri yerine getirmesi ve Geri Kabul Muahedesinin aktif bir biçimde uygulanması kurallarına bağlanmasını kabul etmişti. Fakat ortadan yıllar geçmesine karşın 6 kriter yerine getirilmedi.

“Çuvaldızı kendimize batırmamız lazım”

İKV Genel Sekreteri Nas, Türkiye’de vize problemleri nedeniyle tenkit oklarının AB’ye yöneldiğine lakin Türkiye’nin de yanlışları olduğuna işaret ederken, “Aslında çuvaldızı biraz da kendimize batırmamız lazım” dedi.

Nas kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Hükümetimize ‘Madem baştan buna imza attınız demek ki bu kriterleri yerine getirmeyi düşünüyordunuz, neden yerine getirmediniz?’ diye sormamız lazım. Türkiye’den Avrupa’ya iltica talepleri neden bu kadar arttı, neden bu kadar çok insan Türkiye’den ayrılmak istiyor diye yaşadıklarımızı sorgulamamız lazım. Biz ‘Vizeler bu sene mi kalkacak yoksa gelecek sene mi?’ diye konuşurken vize alamaz noktaya nasıl geldik, işte bunu da kendimize sormamız lazım.”

Bedelini Türk vatandaşları ödüyor

Gelinen noktada Türk hükümeti büyük bir sürpriz yaparak gerekli kriterleri tamamlasa dahi vize serbestisinin hayata geçmesi sıkıntı görünüyor. Avrupa’da göç krizinin yol açtığı olumsuz siyasi iklim ve çok sağcı siyasi partilerin güçlenmiş olması, Türk vatandaşlarına vize serbestisinin AB Konseyi’nde ve daha sonra da Avrupa Parlamentosu’nda onaylanması ihtimali azaldı.

Türk vatandaşları, Avrupa’ya vizesiz seyahat etme imkanı sağlayabilecek değerli bir fırsatı kaçırmış görünüyor, üstelik Haziran ayında Schengen vizesi fiyatlarına yüzde 12,5 oranında artırım geldi.

Fotoğraf: Frank Sorge/IMAGO

Analist Besart Bajrami, Türk vatandaşları için karamsar bir tabloyu gözler önüne seren şu hesabı paylaştı:

“2023 yılında vize müracaat fiyatları 80 euroydu. Türk vatandaşları tarafından 2023 yılında yapılan toplam müracaatlar toplam 84 milyon 4 bin euroluk bir harcamaya tekabül ediyor. Türk müracaat sahiplerinin en yüksek ret oranlarına sahip olduğu göz önüne alındığında, reddedilen müracaatlar nedeniyle varsayımı 13 milyon 500 milyon euroluk harcama boşa gitmiş görünüyor. Üstelik görünen o ki vize müracaat fiyatlarındaki artış ile birlikte Türk vatandaşları önümüzdeki devirde daha da yüksek maliyetlerle karşı karşıya kalacak.”

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?