İnternette Özgürlük raporunda Türkiye 56’ncı sırada

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

ABD merkezli sivil toplum kuruluşu Freedom House, bu yılki İnternette Özgürlük raporunu yayımladı. Raporda incelenen 72 ülkeden 27’sinde çevrimiçi itimat şartları kötüleşirken sadece 18 ülkede müspet bir ilerleme kaydedildiği belirtildi.

Raporda, 2024 yılında internetin 19 ülkede “özgür”, 32 ülkede “kısmen özgür” ve 21 ülkede “özgür olmadığı” tabir edildi. Bu yıl da “internetin özgür olmadığı ülkeler” kategorisinde yer alan Türkiye, 72 ülke ortasında 56’ncı sırada görüldü.

Freedom House raporuna nazaran Türkiye’de internet özgürlüğü tehdit altında. Rapora nazaran makûs gidişatın en kıymetli sebepleri ise baskı ve sansür uygulamaları. Gün geçtikçe internete erişim kolaylaşıyor lakin yanlışsız orantıda baskı ögeleri da kendisini hissettirmeye devam ediyor. Toplumsal medya paylaşımları nedeniyle verilen ağır mahpus cezaları, çok sayıda erişim manisi ve içerik kaldırma kararları Türkiye’nin dijital karnesini makus etkileyen en besbelli ögelerden. Bunların dışında yanlış bilgilerin yayılması da internet özgürlüğüne ket vuruyor. Raporda, AKP hükümetinin uygulamaları için de “İktidardaki AKP sansür ve nezareti artıran ve çevrimiçi söylemi cürüm hâline getiren çeşitli kanunları yürürlüğe koydu. Çevrimiçi trol ağları hükümet yanlısı dezenformasyonu yaymaya devam ederken gazeteciler, aktivistler ve toplumsal medya kullanıcıları çevrimiçi içerikleri nedeniyle hukuksal suçlamalarla karşı karşıya kalmaya devam etmektedir” tabiri kullanılıyor.

Raporda kelam konusu detaylara ait örneklere de yer veriliyor:

– Yetkililer Temmuz 2023’te toplumsal ağ operatörü X’e reklam yasağı getirmişti. Yasak, X’in Türkiye’de lokal bir ofis açması ve mahallî bir temsilci atamasının akabinde Mayıs 2024’te sona ermiştir.

– Ocak 2024’te Anayasa Mahkemesi, “kişilik haklarının ihlali” nedeniyle engelleme ve içerik kaldırma kararları vermek için sıklıkla kullanılan bir kanun unsurunu iptal etmiştir. Karar, mevcut rapor periyodu sona ermeden evvel yürürlüğe girmedi ve yetkililer değerli erişim manileri uygulamaya ve içerik kaldırmaya devam etti.

– Aralık 2023’te 17 sanal özel ağ (VPN) hizmeti mahkeme kararı olmaksızın engellenerek çevrimiçi medya ortamı daha da daraltılmıştır (bkz. B7).

– Mayıs 2024’te, ortalarında eski HDP eş liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da bulunduğu 20 Kürt siyasetçi, büyük ölçüde 2014 yılına kadar uzanan toplumsal medya paylaşımları nedeniyle 9 ile 42 yıl ortasında değişen mahpus cezalarına çarptırılmıştır.

Freedom House Türkiye Raportörü Gürkan Özturan’a nazaran Türkiye, 2024’te geçtiğimiz yıl yaşanan 6 Şubat sarsıntıları üzere bir süreç gerçekleşmediği için bir puanlık artış kaydetti. Lakin Özturan’a nazaran bu bir puanlık artış Türkiye’yi, “özgür değil” kategorisinden çıkarmak için kâfi değil. Turan, “Türkiye’de hükümetin zorlayıcı yasalar uygulamaya devam ettiğini de belirtmek gerekir. Bilhassa seçim periyotlarında haber platformlarına erişimin engellenmesi ve 1998 yılına kadar uzanan haber içeriklerinin kısıtlanması, LGBTİ+ karakterlerin temsilleri nedeniyle yayın platformlarına verilen cezalar, 17 VPN hizmet sağlayıcısının mahkeme kararı olmaksızın engellenmesi, Kürt siyasetçilere toplumsal medya paylaşımları nedeniyle on yıllarca mahpus cezaları verilmesi bu devrin değerli gelişmelerinden yalnızca bazılarıydı” diyor.

Raporda 72 ülke mercek altına alındı

Dünya genelinde 72 ülkenin mercek altına alındığı raporda, 27 ülkede şartların kötüleştiği, 18 ülkede de düzgünleşme kaydedildiği belirtildi. Buna nazaran en çok gerileme kaydedilen ülke Kırgızistan olurken en çok ilerleme yaşanan ülke Zambiya oldu. Öte yandan Myanmar ve Çin, internet özgürlüğü açısından dünyanın en makûs ortamları olarak rapordaki yerlerini aldı. Son 10 yılda birinci kere bir ülkenin Çin kadar düşük bir puan aldığı belirtilen raporda, bunun nedeninin Myanmar’daki askeri darbe olduğu söz edildi. Myanmar’da 2021’de idaresi ele geçiren cunta, muhalefete karşı uyguladığı baskıyla isminden kelam ettiriyor.

Fotoğraf: Ozge Elif Kizil/AA/picture alliance

Seçim yılı belirleyici oldu

2024, dünyanın seçim yılı olarak anılıyor. Zira, dünya nüfusunun dörtte biri 2024 yılı sona erdiğinde seçimler için sandık başına gitmiş olacak. Bu da yaklaşık 2 milyar şahsa tekabül ediyor. Münasebetiyle raporun yayımlandığı 16 Ekim’e kadar yapılan seçimler, dijital özgürlükler konusunda ülke karnelerini etkileyen temel öge olarak öne çıktı. Rapora nazaran çalışmanın kapsadığı periyotta ülke çapında seçim düzenleyen yahut seçime hazırlanan 41 ülkenin en az 25’inde hükümetler siyasi, toplumsal ve dini telaffuzlara yer veren web sitelerini engelledi. Birebir sebeplerle, toplumsal medya platformlarına erişim kısıtlandı yahut internet ilişkisi büsbütün kesildi. 41 ülkenin en az 21’inde hükümet yanlısı yorumcular çevrimiçi bilgileri manipüle ederek demokratik sürecin kendisi hakkında palavra yanlış bilgiler yaydı. Bu ortada, bağımsız doğruluk denetimcilerini ve araştırmacıları gayrimeşrulaştırmaya yönelik partizan uğraşlar, bu kuruluş ve şahısların hayati değer taşıyan çalışmalarını da sekteye uğrattı.

Çatışma faktörü

Raporda ayrıyeten iktidarların seçim periyotları dışında da çevrimiçi söylemi susturmak için tutuklamalara, şiddete ve başka baskı biçimlerine başvurduğu vurgulandı. Buna nazaran en az 56 ülkede internet kullanıcıları siyasi, toplumsal yahut dini sözleri nedeniyle tutuklandı. En az 43 ülkede beşerler, çevrimiçi faaliyetlerine misilleme olarak fizikî akına uğradı yahut öldürüldü. En önemli ihlallerden kimileri silahlı çatışmalar bağlamında gerçekleşti. Bu tıp çatışmalar sırasında internetin büsbütün kapatılması, sivilleri bilgi boşluğuna sürükledi, gazetecilerin şiddet hakkında haber yapmasını engelledi ve hayati yardımların ulaştırılmasını olumsuz etkiledi.

DW/BG,CÖ

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?