Arap ülkeleri İsrail ile ticarete devam ediyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)-İsrail İş Kurulu, Hamas’ın 7 Ekim 2023’te İsrail’i maksat alan terör saldırısı öncesinde neredeyse her gün toplumsal medya paylaşımı yapıyordu.

Merkezi İsrail’in Tel Aviv kentinde bulunan Kurul, İsrail ile BAE bağlarının 2020 yılında imzalanan İbrahim Mutabakatları (Abraham Anlaşmaları) ile olağanlaşması sonrasında ekonomik bağlarda kaydedilen gelişmeden çok mutluydu. Hatta toplumsal medya aracılığıyla tüm dünyaya büyük bir coşkuyla iki ülke ortasındaki ticari alakaların ne kadar âlâ olduğuna dikkat çeken paylaşımlar yapılıyordu.

ABD ve Avrupa Birliği’nin terör örgütü olarak kabul ettiği Hamas’ın hücumuyla birlikte bu paylaşımlar ansızın kesildi. Son paylaşım 8 Ekim 2023 tarihinde yapılmış görünüyor. Kurul, DW’nin bu paylaşımlara neden son verildiğine ait sorularını karşılıksız bıraktı. Meğer ticari bağlar koruma edildi, nispeten de sağlam görünüyor. Tıpkı durum Mısır ve Ürdün’ün İsrail ile ticari bağlantıları için de geçerli.

Arap başkanları tenkidin dozunu giderek arttırıyor

BAE, Ürdün ve Mısır, bir çok bölge ülkesi üzere İsrail’i Gazze ve Lübnan’ı gaye alan askeri operasyonları nedeniyle eleştiriyor.

İsrail’in Hamas’a karşı Gazze’de yürüttüğü operasyonda ortalarında bayan ve çocukların da bulunduğu 42 bin kişi öldü. İsrail’in Hizbullah’a karşı Lübnan’da sürdürdüğü operasyonlarda da en az 1300 kişi hayatını kaybetti.

Arap önderlerinin İsrail’e yönelik tenkitleri ve reaksiyonlarının dozu da gün geçtikçe artıyor.

Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile bir ortaya gelerek Gazze’deki gelişmeleri görüşen Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen Safadi, “İsrail’in Gazze’de etnik paklık yaptığını görüyoruz ve buna bir son verilmeli” açıklamasını yaptı.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile Ürdün Dışişleri Bakanı Ayman Safadi.Fotoğraf: Evelyn Hockstein/Pool Reuters/AP/picture alliance

Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati ise Ekim ortasında yapılan Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulu oturumunda “Gazze’deki eşi gibisi görülmemiş insani felaketin sorumlusunun İsrail olduğunu” söyledi.

BAE de misal açıklamalar yapıyor. Açıklamalarda ihtilafı sona erdirmek ve Ortadoğu’da kalıcı barışı tesis etmek için Filistin devletine giden bir yolun gerekli olduğu vurgulanıyor.

Ticari bağlar ise koruma ediliyor

Sert reaksiyonlara ve ağır tenkitlere karşın bu ülkelerin İsrail ile ticari bağları neredeyse olduğu üzere devam ediyor.

2022 ticaret datalarına nazaran bölge ülkeleri ortasında İsrail ile en çok ticaret yapan ülke BAE. Bu ülkeyi Ürdün, Mısır, Cezayir, Fas ve Bahreyn izliyor.

İsrail Merkezi İstatistik Ofisi tarafından derlenen Ağustos 2024 dış ticaret dataları de kelam konusu ülkelerin İsrail ile ticari bağlantılarında bu yıl bir gerileme olmadığını gözler önüne seriyor.

Örneğin 2023 yılında BAE ile İsrail ortasındaki ticaret hacmi yaklaşık 2 milyar 900 milyon dolar olarak kayıtlara geçmişti. Bu yılın birinci yedi ayında iki ülke ortasında gerçekleşen ticaret hacmi 1 milyar 922 milyon dolara ulaştı. Bu biçimde devam ettiği takdirde iki ülke ortasındaki ticaret hacmi yıl sonuna kadar 3 milyar 300 milyon dolara ulaşabilir. Yani artış kaydedebilir.

İsrail ile BAE ilgilerinin 2020 yılında imzalanan İbrahim Muahedeleri ile olağanlaşması sonrasında BAE’den birinci delegasyonu taşıyan uçak tıpkı yılın Ekim ayında İsrail’in Ben Gurion havalimanına iniş yapmıştı. Fotoğraf: Jack Guez/AFP

İsrail’in Mısır ile ticaret hacmi de Ağustos ayında geçen yıla kıyasla yüzde 30 oranında arttı. Yeniden Fas ve Bahreyn’in de İsrail ile ticari alakaları bu yıl değerli oranda artış kaydetmiş görünüyor. Halbuki Bahreyn İsrail’i ticari bağlantıları kesmekle tehdit etmişti.

Ürdün’ün ise bu yılın Ağustos ayında İsrail ile ticareti geçen yılla neredeyse tıpkı oranda gerçekleşti, yalnızca yüzde 1 oranında bir gerileme var.

Ancak uzmanlar, İbrahim Anlaşmaları’yla geçmişte oluşan olumlu havanın, yükselen beklentilerin, son yaşananlarla birlikte gerilediği görüşünde. Çatışmaların turizmi de olumsuz etkilediği, lojistikte kesintiye yol açtığı da belirtiliyor.

İsrailli ve Arap iş insanları, çatışmadan direkt etkilenen bölümler dışında, ticari mutabakat yapmaya devam ettikleri bilgisini paylaşıyor. Ancak artık kimse bunları açıkça lisana getirmek istemiyor.

Özel bölüm kaygılı

Düşünce kuruluşu Milletlerarası Kriz Kümesi’nin (ICG) Ortadoğu kıdemli danışmanı Dina Esfandiary, DW’ye yaptığı açıklamada “Bazı alanlarda iş hacmi genişledi bile” dedi.

Ancak Esfandiary, BAE’yi örnek göstererek kamu iktisadi teşebbüsler ile özel şirketler ortasında farklılık bulunduğuna işaret etti.

İsrail ile ticaret yapanların BAE’nin kamu iktisadi teşebbüsleri olduğunu anlatan Esfandiary, “Özel bölüm İsrail ile rastgele bir iş mutabakatını sürdürme konusunda çok huzursuz olduğu için bu alanda duraksama oldu” diye konuştu.

Dina Esfandiary, daha evvel İsraillilerle çalışma konusunda çok istekli olan fakat 7 Ekim’den sonra bu fikirden büsbütün vazgeçen özel şirketler bulunduğunu anlatırken “Bu onlar için prestij meselesi… Halbuki devlete ilişkin işletmelerin bu ölçüde bir prestij telaşları yok” dedi.

Washington’daki Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü’nde kıdemli uzman Robert Mogielnicki ise Arap iş insanlarının İsrail ile ticari münasebetleri değerlendirirken diplomatik tansiyonlar ve öbür bölgesel krizleri de gözettiklerine işaret etti.

Gerilim daha da tırmanırsa ne olur?

Peki Ortadoğu’da ihtilaflar daha da tırmandığı takdirde Arap ülkeleri İsrail ile ticari ilgilerini gözden geçirebilir mi? Ticari münasebetleri, zati iktisadı zorda olan İsrail hükümetini ateşkese zorlamak için bir baskı aracı olarak kullanabilirler mi?

DW’nin sorularını yanıtlayan ICG danışmanı Esfandiary, İbrahim Anlaşmaları’nı imzalayan tüm ülkelerin planlarını değiştirmesini beklemediklerini söylüyor.

Esfandiary ayrıyeten “Birleşik Arap Emirlikleri yetkilileri sık sık İsrail ile ilgileri sayesinde Gazze’ye hiçbir başka ülkenin gönderemediği kadar çok yardım gönderebildiklerini söylüyorlar… Ayrıyeten bu bağdan yararlı çıktıkları için de bağda gerileme istemiyorlar” diye konuştu.

BAE hava kuvvetlerine ilişkin bir uçak Nisan ayında Gazze’ye insani yardım bıraktı.Fotoğraf: Ministry of Defense United Arab Emirates/Handout/REUTERS

Robert Mogielnicki ise “Ekonomik bağlar, İsrail’in karar alma sürecini teşvik etmek için bir kaldıraç vazifesi görebilir” değerlendirmesini yapmakla birlikte şu an için Arap hükümetlerinin İsrail ile mevcut tüm ekonomik bağları koparmak tarafında adım atma ihtimalinin zayıf olduğunu kaydetti.

Washington merkezli Ortadoğu Enstitüsü’nün kıdemli uzmanı Khaled Elgindy de Arap ülkelerinin İsrail ile ticari münasebetlere son verme istikametinde adımlar atmasını beklemediğini kaydetti.

İsrail-Hamas savaşının başlamasının üzerinden bir yılı aşkın bir mühlet geçtiğine işaret eden Elgindy, “Söylemler çok daha sertleşti. Fakat ticari bağlantıları koparmak isteselerdi, bunu daha evvel yaparlardı” dedi.

Bununla birlikte Khaled Elgindy, “Geçen yıl yaşanan vahşetin kamuoyunu derinden etkilediğini düşünüyorum. İsrail, Arap dünyasındaki imajına büyük ve onarılamaz bir boyutta ziyan verdi” müşahedesini de kelamlarına ekledi.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?