Türkiye’de besin güvenliği riski neden arttı?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Türkiye’de son günlerde besin güvenliği ile ilgili tartışmalar gündemde. Bir yandan besin fiyatları artarken öbür yandan emniyetli besine ulaşmak zorlaşıyor.

Son olarak Tarım ve Orman Bakanlığının yayımladığı taklit ve tağşiş listesi, piyasada satılan birçok eserde sorun olduğunu gözler önüne serdi.

Bal eserlerinde “taklit yahut tağşiş,” zeytinyağında “tohum yağı,” peynirde “nişasta,” et eserleri ve bilhassa sucukta “tek tırnaklı hayvan eti, kanatlı hayvan eti, sakatat, baş eti, taşlık, lisan, kalp, deri,” kekikte “bilinmeyen husus,” çay ve salçada besin boyası ifşa edilen tespitler ortasında.

Ancak uzmanlara nazaran taklit ve tağşiş listesi buz dağının görünen ucu. Besin güvenliğine ait problemlerin temelinde tarım siyasetleri, bu alandaki kontrolsüzlük ve kontrol eksiklikleri yatıyor.

Bülent Şık: Açıklanan liste zincirin son halkası

DW Türkçe’ye konuşan besin mühendisi Bülent Şık, kamu kurumlarının besin güvenliği konusunda pek çok faaliyet yürütmesi gerektiğini belirterek, açıklanan listenin, bu zincirin yalnızca son halkasındaki meseleleri gösterdiğini vurguluyor:

“Gıda güvenliği topraktan çatala uzanan bir süreçtir. Eser hasat edilir, depolanır, taşınır, işlenir ve en nihayetinde sofraya gelir. Bu nedenle geriye dönüp bakmak lazım. Nasıl oldu da sistem artık bizde tasa yaratan bir noktaya geldi?”

Bülent Şık, açıklanan listenin zincirin son halkasındaki problemlere işaret ettiğini belirtiyorFotoğraf: DW

Türkiye’nin Tarım ve Orman Bakanlığı da dahil kamu kurumlarına inancın en aza indiği bir periyottan geçtiğini, bunun da objektif nedenleri olduğunu söyleyen Şık, “Burada taklit tağşişin ötesinde Bakanlığın ne yaptığına ve biz yurttaşları, tüketicileri hangi bahislerde bilgilendirdiğine bakarak konuşursak durum netleşiyor” diyor.

“Yasaklanan hususlar tarımda kullanılıyor”

Türkiye’de hâlâ yıllar öncesinden yasaklanmış olmasına karşın kanserojen mutajen, genotoksik yahut çocuk gelişimini bozucu karakterde olduğu için yasaklanmış toksik unsurların tarımda kullanımının devam ettiğine işaret eden Şık, Türkiye’den ihraç edilmiş eserlerin sıklıkla tespit edilen yasaklı kimyasallar nedeniyle gümrüklerden geri gönderildiğini, bunun da öbür ülkelerde yapılan denetimler üzerinden görülebildiğini aktarıyor:

“Neredeyse 17-18 sene öncesinde yasaklanmış birtakım toksik unsurların tespiti yapılıyor. İhraç eserlerde nasıl oluyor bunlar? O denli her yerde bulabileceğiniz kimyevi unsurlardan kelam etmiyorum. Çok üst seviyede toksik tesiri olan yani zehirli tesiri olan çok tehlikeli kategorideki kimyevi hususlar. Bunların ülkeye girişi, ticareti, depolanması, satışı çok sıkı kurallara tabidir.”

“Dehşet bir kontrolsüzlük var”

Şık, başka yandan baldaki tehlikeye dikkat çekiyor. Yaklaşık iki buçuk yıl evvel Tarım ve Orman Bakanlığının bir Arı Eserleri Bildirimi taslağı yayımladığını, taslak metinde çocukların polen tüketimini sınırlayan kararlar olduğunu, lakin taslak yasalaştığında bu kararın içerisinden çıkarıldığını anlatıyor.

Bülent Şık, Avrupa Birliği’nin Besin Güvenliği Otoritesi ve Almanya’daki Federal Risk Kıymetlendirme Enstitüsü, bitkiler tarafından otçullara karşı bir savunma sistemi olarak üretilen toksik bir kimyasal olan pirolizidin alkaloidlerinin (PA), bitkisel çaylara, bal ya da polene karışabileceğini lisana getiriyor ve bu nedenle tüketimine sınırlamalar getirilmesi gerektiğine dikkati çekiyor.

“Çünkü önemli bir karaciğer toksisitesi oluşturuyor. Sistemli kullanımda karaciğerde kanser yapan tesirleri var ve hiç belirti vermeden açığa çıkan bir sıhhat sorunu bu” diyen Şık, ekliyor: “Ancak internette bir satış sitesine polen yazın. Bir dünya eser çıkacaktır karşınıza. Bu sitelerin teklifler kısmında da ‘sabah akşam bir tatlı kaşığı alabilirsiniz’ ya da ‘bunu 1 yaşındaki çocuğunuza verebilirsiniz’ üzere teklifler var. Anlatabiliyor muyum? Yani dehşet bir kontrolsüzlük var.”

“Besin zinciri tehdit altında”

Gıda güvenliği alanında toksik kimyevi unsurlar, çevresel bulaşanlar, proses bulaşanları üzere insan sıhhati riski oluşturan pek çok sıkıntı olduğunu lisana getiren Şık, “Ancak bu mevzularda Bakanlığın çıtı çıkmıyor. Meclis’te bu mevzuyla ilgili verilmiş soru önergelerine dahi karşılık vermeyen ya da gerçek cevabı vermeyen kamu kurumlarından kelam ediyoruz” diyor.

Şık’a nazaran Türkiye’deki beslenme zinciri üretimden tüketime çok ağır bir tehdit altında.

Meselenin çok daha sorunlu bir noktaya gerçek gittiğini, bu hususta farkındalık yaratacak kurumlarda da büyük bir sessizlik olduğunu savunan Şık, “İktidarın yol açtığı besin krizini hepimiz yurttaş olarak somut bir formda hissediyoruz. Lakin muhalefetin ortaya bir tahlil koymaması da sorunun modülü. Zira sıkıntı üreticiye verilen takviye fiyatlarından öte. Bizim mevcut meselelere cevap üretecek bir ulusal besin beslenme siyasetimize, bir strateji metnine muhtaçlığımız var” diye konuşuyor.

Güldem Atabay: Besin enflasyonu artmaya devam edecek

Türkiye’de besin enflasyonu, hane halkı bütçesi ve satın alma gücü üzerinde direkt tesire sahip olması nedeniyle uzun vakittir büyük bir ekonomik sorun teşkil ediyor.

Geçen yıl yüzde 72 ile TÜFE’nin üzerinde gerçekleşen besin enflasyonu, son açıklanan Eylül ayı bilgilerine nazaran yüzde 45’i buluyor. Buna rağmen dünya besin fiyatlarındaki artış yüzde 2’de kalıyor.

Tarım siyasetleri kaynaklı artan maliyetlerin üreticileri kayıt dışı üretime itebileceğini, geçim düşüncesi içinde bulunan tüketicilerin de ucuz diye sıhhatsiz besinlere yönelebileceğini vurgulayan uzmanlar, öte yandan bunun denetlenip denetim altına alınmasının kamu kurumlarının vazifesi olduğunu vurguluyor.

Ekonomist Güldem Atabay, besin fiyatlarındaki enflasyonun süreceği öngörüsünü lisana getiriyorFotoğraf: Privat

DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Güldem Atabay, “Üretim maliyetleri artıyor ve çiftçiye yapılan takviyelerin hiçbir işe yaramaması, verimsiz olması sonucunda çiftçinin üretimle ilgili yaşadığı meseleler yüzünden kalıcı bir biçimde fiyat artışları var” diyor.

Atabay’a nazaran tarım siyasetinde yaşananlar, çiftçinin yaşadıkları üretimden uzaklaşması ve verimliliğin düşmesi besin enflasyonunun yüksek kalmaya devam edeceğini gösteriyor.

“Regüle eden, düzenleyen zati devlet”

Kayıt dışı iktisadın, kayıt dışı üretimin, firmaların ziyanlı hususlar tercih etmesinin “ahlak dışı” olsa da bunun bir yansıması olduğunu vurgulayan Atabay, bilhassa orta ve alt gelir kümelerinin alım gücünün düşmesiyle kaliteli esere ulaşamadığını, Türkiye’nin bu manada çok büyük bir problemle karşı karşıya olduğunu aktarıyor.

Tüketicinin hangi eserin kaliteli ya da sağlıklı hangisinin sıhhatsiz olacağını bilemeyeceğini bunun da vatandaşın misyonu olmadığını vurgulayan Atabay, ekliyor: “Ancak bir devlet var değil mi? Regüle eden, düzenleyen esasen devlet. Bunun içine neyin girdiği denetim ediyordur? Besin güvenliği ile ilgili sayfalarca mevzuatlar var ancak aslında o inancın de aşındığını görüyoruz. Zira devlet demek ki çok tesirli bir halde düzenleyemiyor.”

Gıda güvenliğinin de siyasi bir sıkıntı olduğunu düşünen Atabay, bunun tarım siyasetleri ve enflasyonun yükselmesine neden olan iktisat siyasetleriyle alakalı olduğu görüşünde:

“Yaşadığımız devirde devletin vazifelerini yerine getirememesi yalnızca besin güvenliği açısından değil. Adalette var, eğitimde var, hukukta var, sıhhatte var, iktisat idaresinde var. Bu her alanda olduğu üzere besin tarafına da yansıyor. Bu isimleri ifşa etmek caydırıcı olmuyor ne yazık ki.”

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?