Türkiye Raportörü: NATO ile AB ortasında bağ yanılgılı

Avrupa Parlamentosu’nun (AP) İspanyol Toplumsal Demokrat Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor, DW Türkçe’ye Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine onaylamasına ait sağlanan muahedeyi kıymetlendirdi. İsveç’in NATO üyeliği ile Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyeliği ortasında bağ kurulmasını yanlış bulduğunu söyleyen Sanchez Amor, Türkiye’nin AB üyeliğinin Kopenhag kriterlerini yerine getirmesine bağlı olduğunu söz etti. İnsan hakları aktivisti ve iş insanı Osman Kavala, HDP’nin eski Genel Lideri Selahattin Demirtaş ve HDP’li belediye liderlerinin özgür bıkarılması gerektiğini söyleyen Sanchez Amor, vize serbestisi sağlanması konusunun da Türkiye’ye bağlı olduğunu söz etti. Sanchez Amor, AP’nin Gümrük Birliği’nin modernizasyonu görüşmelerinin başlamasına ise karşı olmadığını, ancak bunda da unsur ve pahaların kıymet taşıdığını kaydetti.

DW Türkçe: Ankara, Vilnius’taki NATO Tepesi’nde İsveç’in Kuzey Atlantik İttifakı üyeliğine onay sinyali verdi. Bu gelişmeyi Avrupa Parlamentosu’nda nasıl değerlendiriyorsunuz?

Nacho Sanchez Amor: Türkiye açısından bu bahiste kolay bir çıkış kelam konusu değildi. Türkiye kendi kendini bu duruma soktu. Herkes biliyor ki İsveç’in üyeliğini geciktirmek, Rusya’nın askeri gündemine yardım etmekten diğer bir şey değil. Bu kadar kolay. Tahminen de bu yüzden Azov tutukluları konusunda kimi jestler yaptılar. Evet, bunu Türkiye’den istemiştik, hasebiyle mutluyuz. Türkiye nihayet bu durumun ülkenin imajına çok ziyan veren bir problem olduğunun farkına vardı.

İsveç’in NATO üyeliği ile Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyelik perspektifi ortasındaki paralellik AP kulislerinde nasıl yankılandı?

Sanchez Amor: İsveç’in NATO üyeliği ile Türkiye’nin AB üyeliği ortasında bağ kurulmasını desteklemem mümkün değil. Bunlar tabiatı gereği, jeopolitik ve politik açıdan, iç siyaset açısından büsbütün iki farklı dünyadır. NATO demokrasilerin askeri kulübüdür. AB ise demokrasiler kulübüdür. Tam manasıyla demokrasi değilseniz AB üyesi olamazsınız. Bunun kestirme yolu yoktur. Kopenhag kriterlerine uymak zorundasınız. İştirak süreci; unsurlar, kıymetler ve bunlara ahenkle ilgilidir. Hasebiyle bu bağı kurmak yanılgılı bir adım oldu niyetindeyim. İştirak sürecini yine canlandırmak istiyorsanız yapacağınız tek şey kriterlerle ahenk sağlamaktır. Türkiye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ne yapılması gerektiğini çok düzgün biliyorlar.

Yani…

Sanchez Amor: Yıllardır söylüyorum, jeopolitik duruşunuz AB iştirak süreciyle ilgili bir mevzu değildir. Türkiye ile birçok alanda iş yapabiliriz. Lakin üyelik unsur ve pahalarla ilgili bir mevzudur. İştirak sürecine tekrar dönmek istiyorlarsa ne yapılması gerektiğini çok düzgün biliyorlar. Kavala’yı, Demirtaş’ı ve HDP’li belediye liderlerini özgür bırakın, HDP belediye liderlerine misyonlarını iade edin, LGBT aktivistlerine yönelik baskıyı sonlandırın, medya özgürlüğüne karışmayın, medyaya ve toplumsal medyaya ceza kesmeyi durdurun. Hepsini biliyorlar, zira dünyadaki tüm insan hakları kuruluşları bunları yıllardır söylüyor.

Genişleme sürecinde bugün Batı Balkanlara ek olarak Gürcistan, Moldova hatta Ukrayna konuşuluyor. AB tekrar iştirak müzakerelerine dönecek bir Türkiye’ye hazır mı sizce?

Sanchez Amor: Raporumda da belirttiğim üzere, Türkiye baskıcı siyasetlere son verip AB’ye yakınlaşma tarafında adımlar atar ve bu süreç, mesela 10-12 yıl sonra muvaffakiyetle sonuçlanır ise her halükârda gelecekte demografik, dinî ve kimliksel planda kimi şeyler öne sürülebilir. Bunu bilmek gerekiyor. AB’nin genişleme süreçleri ebediyen jeopolitik zelzelelere bağlı olmuştur. Sovyetler Birliği’nin çöküşünde de o denli oldu, artık savaşla da o denli. Savaş her geçen gün daha da tehlikeli hale geliyor. Ben demokratik bir Türkiye’nin AB üyeliğinin âlâ bir şey olacağına inanıyorum. Fakat burada net olmamız gerekiyor: Şayet müzakerelere yine başlayalım, fasılları açıp kapatalım diyeceksek, rastgele bir siyasi pürüz varsa artık ortaya çıkmalı, sürecin sonunda değil. Doğu’ya genişleme inanılmaz üzere geliyor fakat jeopolitika bu türlü bir şey. Hazırlıklı olmalıyız.

Sonbaharda oylanacak raporunuzda “Türk hükümetinin Türkiye ile AB ortasında pahalar ve normlar konusunda mevcut ve derinleşen uçurumu kapatma niyeti yok” diyorsunuz. Türkiye’ye inancınız kalmadı mı?

Sanchez Amor: Türkiye değil, Türkiye’deki sivil toplum değil. Bu esasen benim ana korkum. Türkiye’nin Avrupa yanlısı, demokrasi yanlısı sivil toplumunun büyük gayretlerini yalnız bırakmak istemiyoruz. Bunu tüm siyasi tavırlarımda lisana getiririm. İktidar partisi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a olan itimadımızı büsbütün yitirdik. İştirak süreci şayet siyasi iradeniz varsa AB ile yakınlaşmak için işlevseldir. Siyasi irade yoksa içi boş bir kabuktur. Bu nedenle ve kanımca giderek fonksiyonsuz hale geldi. Olağan olarak iştirak sürecinde duruma nazaran daha yaratıcı, daha yeni, daha uygun bir format arayışında olmazsınız. Türkiye’de siyasi irade değişirse, ki bu bahiste iç siyasette Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın değişikliğe gideceğine dair işaret görmüyorum, Avrupa Parlamentosu da süreci destekleyecektir. Birçok alanda birçok şeyi konuşabiliriz. Ancak tekrarlıyorum: İştirak süreci unsur ve kıymetlerle, gerçek bir demokrasi olduğunuzu gösterme istikametinde siyasi iradeyle ilgilidir. Bir ülkenin siyasi iradesi değişebilir. Nasıl yönetileceğine, ne tip bir toplum olacağına Türkiye’yi yönetenler karar verir. AB ile yakınlaşma istiyorlarsa işte bizim toplumlarımız. Şayet Rus modeli bir toplum istiyorsanız, bu sizin hakkınız. Lakin açık olalım: AB üyesi olmak ve iştirak süreciyle uyumlu hale gelmenin çekirdeği esasen unsur ve bedellerdir.

Raporunuzda Türkiye’nin üyeliğine “gerçekçi alternatif çerçeve” daveti yer alıyor. Ne olabilir bu gerçekçi çerçeve?

Sanchez Amor: Türkiye ekonomik, coğrafik, askeri birçok açıdan değerli bir komşu. Bağlarımızı en emniyetli ve fonksiyonel planda yürütmeliyiz. Bu çerçevenin ne olabileceği konusunda değişik fikirler var. Bazıları 1960’lardaki paydaşlık mutabakatına dönülmesini savunuyor. Bazıları ise içinde “Gümrük Birliği’ni yine ele alacağımız, Türkiye’de toplum açısından değerli bir mevzu olan vize serbestisini de görüşeceğimiz yeni bir gündem yaratalım” diyor.

Ama Gümrük Birliği için de demokratikleşme şartı öne sürüyorsunuz raporunuzda…

Sanchez Amor: Gümrük Birliği’nin yine müzakere edilmeye başlanması için değil o şart. Avrupa Parlamentosu, Gümrük Birliği modernizasyonu görüşmelerinin başlanmasına karşı değil. Oturup konuşalım. Lakin işin sonunda Avrupa Parlamentosu’nun unsur ve bedeller problemine bakacağı ve bu alanlarda ilerleme yoksa Gümrük Birliği’nin modernizasyonuna yeşil ışık yakmayacağı da bilinmeli.

Vize serbestisi ne olacak?

Sanchez Amor: Bu hususta Türk kamuoyu yıllardır yanlış yönlendiriliyor, göç konusunda yükümlülüklerimizi yerine getirmediğimiz söyleniyor. Lakin kriterler var. Bunlardan ikisi çok kıymetli: Terörle gayret yasalarınızı değiştirmelisiniz ve bilgilerin korunmasıyla ilgili düzenleme yapmalısınız. Türk hükümeti bu hususta Meclis’e hiçbir ıslahat paketi göndermedi. Türkiye kalan altı kriterle ilgili yükümlülüklerini yerine getirirse biz de vize serbestisiyle ilgili yükümlülüğümüzü yerine getireceğiz. Bu bahiste kademeli bir yaklaşım da benimsenebilir. Örneğin Erasmus öğrencileriyle başlanabilir, akabinde iş dünyası üzere öteki kesimlere genişletebiliriz. Burada sorulması gereken soru; Türkiye’nin kriterleri neden yerine getirmediğidir. Kriterler yerine getirilse sorun aşılmış olacak. AB birçok ülkeye vize kolaylığı sağlıyor. Türk kamuoyunun bu bahisten bıktığını biliyorum. Kriterlerin neden yerine getirilmediğini Türk hükümetine sormalı.

Türkiye kriterleri yerine getirse dahi kimi AB ülkelerinin siyasi mahzur çıkarma mümkünlüğü yok mu?

Sanchez Amor: Sanmıyorum. Avrupa’da her ülke Türkiye ile daha yakın alakalar içinde olunması gerektiğinin şuurunda. Buna ekonomik münasebetler de dahil. Vize serbestisi ekonomik planda iki taraf için de olumlu. Burada gerek Avrupa gerekse Türk vatandaşları açısından şahsî bilgilerin korunması çok değerli. Bu diğer ülkeler için de bu türlü oldu. Neden Kosova ya da Gürcistan bundan yaralanabiliyor? Zira kriterleri yerine getiriyorlar. Bu kadar kolay.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirsiniz?