Tek haneli enflasyon ne vakit mümkün olacak?

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı datalara nazaran Türkiye’de enflasyon Ağustos ayında geçen yılın birebir ayına nazaran yüzde 51,97, bir evvelki aya nazaran ise yüzde 2,47 oldu.

Yıllık enflasyonda baz tesiri nedeniyle Temmuz ayına (yüzde 61,78) kıyasla düşüş gerçekleşti. Ağustos 2023’te aylık enflasyon yüzde 9,09 ile rekor kırmıştı. Bu sayı bu ay itibariyle yıllık enflasyon denkleminden çıktı. Yerine yüzde 2.47’lik sayı eklendi.

Resmi sayılara nazaran ortalama enflasyonda ise artış devam ediyor. Ağustos 2023’te 12 aylık ortalamalara nazaran enflasyon yüzde 56,28 olarak gerçekleşmişti. Ağustos 2024’te ise ortalama enflasyon 9 puan artışla yüzde 64,91’e çıktı. Buna nazaran bu ay kontratlarını yenileyecek kiracılar, kirasına yüzde 64,91 artırım yapmak zorunda.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada dezenflasyonun (fiyat artış suratının azalması) belirginleştiğini kaydetti.

Şimşek’ten varsayım aralığı vurgusu

“Geçici ögelerin da tesiriyle aylık enflasyon Ağustos’ta yüzde 2,5, yönetilen-yönlendirilen fiyatlar hariç ise yüzde 1,4 gerçekleşti. Aylık besin enflasyonu 4 yıl sonra negatif oldu” diyen Şimşek, yıl sonunda enflasyonun “tahmin aralığında” gerçekleşmesini öngördüklerini belirtti.

Merkez Bankası’nın yıl sonu enflasyon iddiası en son Mayıs ayında yüzde 36’dan 38’e çıkarılmış, kestirim aralıklarının alt ve üst noktaları da 2024 yılı için yüzde 34 ve 42 olarak belirlenmişti.

Şimşek’in amaç sayı yerine “tahmin aralığı” tabirini kullanması dikkat çekti.

Öte yandan aylık enflasyon Ağustos ayı olmasına karşın yüzde 2,5’e yakın. Bu oran geçen yıl Ağustos ayından sonra son 20 yılın en yüksek Ağustos ayı enflasyon oranı ve 1964-2024 yılları ortasındaki Ağustos ayı ortalamasının yaklaşık bir puan üzerinde.

Ekonomistlere nazaran mevcut sayılarla yıl sonunda yüzde 38 olan resmi enflasyon amacının tutması sıkıntı görünüyor. Merkez Bankası’nın 2025 için öngördüğü yüzde 14 enflasyon oranı da gerçekçi görünmüyor.

Peki fiyatlı kısımlar enflasyonu düşürmenin faturasını ödemeye ne kadar devam edecek?

Asgari fiyat nasıl eridi?

Şimşek’in yürüttüğü iktisat programına nazaran bir yandan faiz artırımlarıyla fiyat istikrarı sağlanıp enflasyon denetim altına alınmaya çalışılırken öbür yandan bütçedeki yükü hafifletmek için mali disiplin uygulanıyor. Uygulanan program, ücretliler ve emeklilerden oluşan düşük ve orta gelir kümesindeki vatandaşların kemer sıkmasına dayanıyor. Bu kapsamda minimum fiyata Temmuz ayında artırım yapılmadı.

Resmi sayılara nazaran taban fiyat yıl başından bu yana kabaca yüzde 32 eridi. Ocak ayında minimum fiyat 17 bin 2 liraya çıkarılmıştı. Temmuz ayında ise minimum fiyata artırım yapılmadı. Taban fiyatın Ocak ayındaki satın alma gücünü koruyabilmesi için ise şu anda 22 bin 442 lira olması gerekiyor.

Resmi enflasyon yerine bağımsız ekonomistlerin oluşturduğu ENAG’ın hesaplaması dikkate alındığında ise bu fark daha da büyüyor. ENAG’ın 2024 yılı aylık enflasyon hesaplamasına nazaran sekiz aylık enflasyon yüzde 52,89. Buna nazaran taban fiyatın birebir düzeyde kalması için şu anda olması gereken sayı 25 bin 994 lira.

“Yıl sonu amaçları gerçekçi değil”

DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Güldem Atabay, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın tekrar seçilmeye kararlı olduğunu belirterek “Seçmenin önüne sandık konmasından bir sene kadar evvel iktidarın popülizm iktisadına dönmesi artık bilinen döngü. Hasebiyle bir Anayasa değişikliği referandumu ya da erken seçim tarihinden bir yıl öncesine kadar ücretliler enflasyonu düşürmenin bedelini ödemeye devam edecek” diyor.

Yıllık enflasyonda baz tesiri gücünün azalarak da olsa 2025 yaz sonuna kadar devam edeceğini söyleyen Atabay’a nazaran bu sene sonunda yüzde 45, 2025 sonunda ise yüzde 30 civarı bir tüketici (TÜFE) enflasyonu resmi maksatlar olan yüzde 38 ve yüzde 14’e nazaran daha gerçekçi.

Gelecek yıl taban fiyat artışı için konuşulan sayının yüzde 20 olduğunu belirten Atabay, “Bu da ekonomik zorlukların hane halkı için devam edeceğini, alım gücünün her geçen ay eriyeceğini ve son 20 yılın en güç yılına girdiğimiz anlatıyor” diye konuşuyor.

Atabay, alım gücü azalırken büyümenin de sürat kesmesiyle işsizliğin de süratle yükseldiği bir 2025 olacağına işaret ediyor.

“Reform olmadan kalıcı düşüş imkansız”

Perşembe günü açıklanacak Orta Vadeli Program’ın (OVP) ayrıntılarının kıymetli olacağını vurgulayan Atabay’a nazaran kamuda tasarruf olmazsa tek haneli enflasyon hayal.

Tarım, sanayi, eğitim, adalet konusunda atılmayan ıslahat adımlarının tek haneli enflasyonu imkansız hale getirdiğini söyleyen Atabay, “Çok büyük ekonomik maliyet ödenerek oraya ulaşılsa bile ıslahat gereksinimleri karşılanmayacağı sürece seçim öncesi mümkün popülist siyasetlerin da tesiriyle bu düşüş de kalıcı olamayacak” diyor ve ekliyor:

“Özetle riskimiz, birebir iktidarın 2023 seçimi öncesi iktisat siyasetlerinde yaptığı yanlışların hesabı verilmeden biz enflasyonu indirmek için bedel ödüyoruz. Ödediğimiz bedel de kalıcı düşüş yaratamayabilir.”

Güldem Atabay, taban fiyat ve açlık sonu olarak bakınca sene sonunda fiyatlarda yüzde 25 civarında gerçek erime kelam konusu olacağını, bu durumun 2025’de devam ederek daha ağır hissedileceğini söylüyor.

Eğitim ve konutta fiyatlar uçtu

TÜİK’e nazaran Ağustos ayında besin fiyatları aylık yüzde 1,1 geriledi. Yıllık besin enflasyonu ise yüzde 44,88 olarak gerçekleşti.

Fiyat artışının en yüksek olduğu ana küme ise yıllık yüzde 120,81, aylık yüzde 11,34 ile eğitim oldu. Eğitimi yıllık yüzde 101,49, aylık yüzde 8,51 artışla konut kümesi izledi. Fiyatlar, sıhhat kümesinde aylık yüzde 1,67, yıllık yüzde 53,49; ulaştırma kümesinde aylık yüzde 2,95, yıllık yüzde 28,96 arttı. Lokanta ve otellerde aylık artış yüzde 2,03, yıllık artış yüzde 67,70’i buldu.

DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Evren Bolgün, konut kümesinde değerli bir artış olduğuna işaret ederek besin kümesinin aslında enflasyondaki yükselişi sınırladığına işaret ediyor.

Kur artışı da etkileyecek

Doğal gaza yapılan yüzde 38’lik artırımı hatırlatan Bolgün, “Köprü, otoyol artırımları üzere kalemler Ağustos enflasyonunu üste çeken etkenler oldu. Fakat enflasyondaki katılık devam ediyor” diyor.

Ana eğilim aşağı taraflı devam etse de alt kalemlerdeki güç, besin, işlenmemiş besinin hariç tutulduğu B ve C endekslerinin yüzde 3 ile aylık enflasyonun üzerinde geldiğini söyleyen Bolgün, “Alt kalemlerdeki katılığın devam ettiğini görüyoruz. Öbür yandan Ağustos’ta aylık enflasyonun üstünde bir kur artışının olduğunu görüyoruz. Olağan bunun önümüzdeki aylarda da devam etmesi durumunda Merkez Bankası’nın son çeyrekte beklediği yüzde 1,5 aylık enflasyon hedeflemesinin gerçekleşmesi pek mümkün olmayacak” diye konuşuyor.

Türkiye’nin yılı yüzde 42-43 üzere bir enflasyonla kapatacağını öngören Bolgün’e nazaran Merkez Bankası’nın yüzde 14’lük 2025 enflasyon maksadının gerçekleşmesi de mümkün değil.

Gelecek yıl da yüzde 25’in biraz üstünde bir enflasyon görüleceğini kestirim eden Bolgün, “Tabii sabit ve dar gelirli çalışanlar açısından minimum fiyatın de artışa mevzu olmamış olması sebebiyle kasvetin devam edeceğini söylemek mümkün” diyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?