Scholz-Erdoğan çizgisinde al-ver diplomasisi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un 19 Ekim’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İstanbul’da bir ortaya gelmesi bekleniyor.

Alman Hükümet Sözcü Yardımcısı Wolfgang Büchner, haftalık olağan basın toplantısında Scholz’un Erdoğan ile görüşmesinde Rusya’nın Ukrayna savaşı, Ortadoğu’daki gelişmeler, göç, ikili siyasi ve ekonomik bağlantıların ele alınmasının beklendiğini söyledi.

Yeşiller partisine yakın Heinrich Böll Vakfı’nın Türkiye Yöneticisi Dawid Danilo Bartelt, Almanya ve Türkiye ortasında pek çok hususta yaşanan görüş ayrılıklarına karşın yüksek seviyeli diyaloğun sürdürülmesinin büyük değer taşıdığına vurgu yaparak “Diyalog kopmamalı. En değerlisi de bu. Bu nedenle de Scholz’un tekrar Türkiye’yi ziyaret edecek olması olumlu” değerlendirmesini aktarıyor.

Heinrich Böll Vakfı’nın Türkiye Yöneticisi Dawid Danilo Bartelt.Fotoğraf: picture-alliance/dpa/Privat

DW Türkçe’ye konuşan Bartelt, Scholz’un daha evvel de Türkiye’yi ziyaret ettiğini ayrıyeten Erdoğan’ı da Berlin’de ağırladığını hatırlatarak “Alman hükümeti aslında bu tavrıyla Türkiye ile bir bağa ilgi duyduğunu gösteriyor. Almanya’da yaşayan çok sayıda Türkiye kökenli nedeniyle aksi de mümkün değil zaten” dedi.

Türkiye’den Ortadoğu’da istikrara katkı beklentisi

Bu yıl Almanya ile Türkiye ortasında diplomatik bağlantılarının başlamasının 100. yılı ve bu alakalar son yıllarda pek çok güçlü sınamadan geçiyor.

Ortadoğu’du tırmanan tansiyon ve Türkiye’nin İsrail’e yönelik ağır telaffuz ve suçlamaları, Berlin’de telaşla karşılanıyor. Tarihî olarak İsrail’in güvenliği konusunda sorumluluk hisseden Almanya, bölgedeki ihtilafların İran ile İsrail ortasında bir savaşa evrilme ihtimalinden ve ayrıyeten yeni göç dalgalarından telaş duyuyor.

Alman hükümeti, Türkiye’den tansiyonu tırmandıracak çıkışlar yerine daha sağduyulu, bölgede istikrara ve barışa katkı sağlayacak adımlar bekliyor. Bu mevzudaki beklentilerin de Scholz tarafından en üst seviyede Erdoğan’a iletilmesi bekleniyor.

Scholz’un Türkiye stratejisindeki önceliği ne?

Başbakan Scholz’un 17-18 Ekim tarihlerinde Brüksel’de yapılacak AB başkanlar tepesinden çabucak sonra Türkiye’yi ziyaret edecek olması, İstanbul’da vereceği iletilerin kıymetini artırıyor.

Dawid Danilo Bartelt, “Scholz, bu kademede AB’ye üye olamasa da Almanya’nın Türkiye’yi Avrupa’nın bir modülü olarak gördüğü sinyalini verecek mi? Bence bu değerli, zira Türkiye Avrupa Kurulu üyesi ve bu üyelik kurallara uymayı, altına imza attığı yükümlülükleri yerine getirmeyi gerektiriyor. Sayın Erdoğan bundan hoşlanmıyor olsa da siyasi tutukluların olmaması gerektiği, Türkiye’nin AİHM kararlarını uygulamakla yükümlü olduğu, Osman Kavala üzere tutukluların hür bırakılması gerektiği, bunun AİHM kararlarının bir gereği olduğu iletileri açıkça verilmelidir” diyor.

Türkiye’de bayanların, genç kızların ve kız çocuklarının vefatına yol açan şiddet olaylarındaki artış, Türk toplumunda cezasızlık siyasetlerine artan reaksiyon, Avrupa başşehirlerinde de korkuyla izleniyor.

​​Türkiye’de bayan örgütleri “cezasızlık politikasına” reaksiyon olarak protestolar düzenliyor. Fotoğraf: ANKA

Alman uzman Bartelt, Alman hükümetinin aslında resmi olarak “değerler temelli bir dış politika”, hatta “feminist bir dış politika” izleme argümanında olduğuna dikkat çekerek şunları kaydetti:

“Sayın Scholz Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmiş olmasından büyük ıstırap duyduğunu da söyleyebilir. Nitekim feminist dış politikayı ciddiye alıyorsanız, bu yapılmalı. Lakin korkarım ki bunları yapmayacak. Zira şu andaki önceliği öteki. Alman hükümetinin şu andaki önceliği mültecilerin Türkiye üzerinden Avrupa geçişini önlemek ve Almanya’da iltica talepleri kabul edilmeyen Türk vatandaşlarının da Türkiye’ye geri gönderilmesi.”

İlişkilerde yeni rota: Al-ver

Siyasi gözlemciler, Scholz’un Türkiye’ye yaklaşımında gerçekçi “realpolitik” yaklaşımın öne çıktığına, Almanya-Türkiye bağlarında artık al-ver ilgileri olarak da isimlendirilen transaksiyonel alakaların yük kazandığına işaret ediyor.

Realpolitik kavramı, siyasette ülkülere nazaran değil mevcut şartlara nazaran hareket edilmesi manasında kullanılıyor.

Alman hükümetinin uzun bir ortadan sonra Türkiye’ye savunma ihracatına uyguladığı örtülü ambargoyu gevşetmesi, bunun karşılığında da sistemsiz göç krizi konusunda Ankara’dan adımlar beklemesi, bunun bir göstergesi olarak bedellendiriliyor.

Almanya’nın ürettiği 209/1400mod tipi denizaltılar.Fotoğraf: Joerg Waterstraat/SULUPRESS.DE/picture alliance

Dawid Danilo Bartelt, “İlişkiler artık salt transaksiyonel, yani ‘sen bana bir şey ver, ben sana bir şey vereyim’ yerinde ilerliyor, basında yer alan bilgiler bu tabloyu yansıtıyor, Türkiye’ye 250 milyon euroyu aşkın silah tedarik edileceğinin duyurulması ile Alman hükümetinin Türkiye’den iltica talepleri reddedilmiş binlerce Türk sığınmacıyı geri almasını istemesi ortasında bir irtibat varmış üzere görünüyor. Lakin şu anda bunu tam olarak bilmiyoruz” dedi.

İç siyasette zorda olan Scholz hükümeti, önümüzdeki yıl yapılacak genel seçimler öncesinde Alman kamuoyuna sistemsiz göç krizini çözmekte başarılı olduğu bildirisini vermek istiyor, bunun için de Erdoğan’a muhtaçlık duyuyor.

Türkiye, Avrupa’ya gelen sistemsiz göçmenler için en kıymetli transit ülke pozisyonunda, ayrıyeten son yıllarda Almanya’da iltica talebinde bulunan Türk vatandaşlarının sayısı da önemli oranda artmış durumda. Alman hükümeti, iltica talebi kabul edilmemiş yaklaşık 15 bin Türk vatandaşını Türkiye’ye geri göndermek istiyor.

Alman hükümeti artan siyasi baskılar sonucunda tüm kara hudutlarında süreksiz olarak tekrar hudut denetimlerine başladı.Fotoğraf: Roberto Pfeil/dpa/picture alliance

Alman hükümet kaynaklarına nazaran Erdoğan, Scholz’a kendi vatandaşlarını geri almayı ilkesel olarak kabul ettiği iletisini verdi. Lakin artık problem bunun ne halde hayata geçirileceğinde düğümleniyor.

Ankara toplu hudut dışı imajı verilmesini istemiyor

DW Türkçe’nin edindiği bilgilere nazaran Berlin, Türkiye’ye geri gönderileceklere her kezinde polislerin de eşlik edecek olması nedeniyle bu şahısların küçük kümeler halinde tarifeli uçaklarla gönderilmesini istemiyor, bunun hem çok vakit alacağına, hem de çok maliyetli olacağına işaret ediliyor.

Alman tarafı bunun yerine Türkiye’ye geri göndermenin charter uçaklarıyla geniş kümeler halinde olmasını istiyor. Ankara ise Türkiye’nin bu türlü toplu hudut dışı yapılacak bir ülke olmadığını, kamuoyuna bu türlü bir manzara verilmek istenmediğini iletiyor.

Türkiye Cumhuriyeti pasaportu.Fotoğraf: Turgay Koca/imagebroker/IMAGO

Bununla birlikte Türk tarafı “süreçleri hızlandırma” istikametinde adım attı. Almanya’ya kaçak yollardan gelen Türk vatandaşlarının bir kısmı geri gönderilmemek için kimlik evraklarını, pasaportlarını yırtıp atıyor. Türk tarafı iste bu şahısların kimlik tespitinin yapılması ve seyahat evraklarının düzenlenmesi süreçlerini hızlandırdı.

Suriyeliler Türkiye üzerinden mi ülkelerine gönderilecek?

İki başşehir ortasında gündemde olan bir başka husus da Almanya’dan hudut dışı edilecek Suriyelilerin ülkelerine Türkiye üzerinden gönderilmesi seçeneği.

Scholz, Mayıs sonunda bir polisin vefatına yol açan Mannheim saldırısı sonrasında Suriyeli hatalıların hudut dışı edilmesinde daha önemli kararlılık sergilemek istediklerini açıklamıştı. Almanya’nın, Türkiye’nin bu süreçte yardımcı olup olmayacağı, suça karışmış Suriyelilerin Türkiye üzerinden Suriye’ye geri gönderilmesi konusunda taban yokladığı belirtiliyor.

Almanya, cürüm işleyen Suriyelilerin ülkelerine Türkiye üzerinden gönderilmesi seçeneği üzerinde duruyor.Fotoğraf: picture-alliance/AP/IHH

Berlin-Ankara çizgisinde bu müzakereler yürütülürken Alman hükümetinin Türkiye’ye yıllardır uygulanan örtülü savunma sanayi yaptırımlarını gevşetmesi, bu kararın Scholz’un Türkiye ziyaretine kısa bir mühlet kala alınması dikkat çekiyor.

Scholz’tan Türkiye’ye silah ihracatı açılımı

Alman hükümetinin Türkiye’ye silah satışı açılımını ilk olarak Spiegel dergisi duyurdu. Haberde, Türkiye’nin uzun müddettir istediği denizaltı ve firkateynlerin modernizasyonunda kullanılacak askeri gereçler, teçhizatlar ile torpido ve füzelerin ihracatına yeşil ışık yakıldığına dikkat çekildi.

Ankara artık Berlin’den 40 Eurofighter Typhoon savaş uçak alım talebine de yeşil ışık yakmasını bekliyor. Scholz’un bu bahiste da yükünü koyması halinde Türkiye’nin bu beklentisine olumlu karşılık alabileceği sav ediliyor.

Sözcü yardımcısı “bilgi veremem” dedi

Alman hükümetinin olağan basın toplantısında bir gazeteci “Türk basınında Almanya’nın Eurofighter savaş uçaklarına yeşil ışık yaktığı istikametinde haberler yer alıyor. Hükümetin bu bahisteki tavrı nedir?” sorusunu yöneltti. Hükümetin Sözcü Yardımcısı Büchner, aslında silah ihracatı ve onay süreçleri hakkında basın toplantısında bilgi paylaşamayacağı, Scholz ve Erdoğan görüşmesi öncesinde de mevzuyla ilgili açıklama yapamayacağı karşılığını vermekle yetindi.

Bunun üzerine gazeteci “Peki ziyaret sırasında bu hususta hükümetin yeni bir konumu olduğunu, yeşil ışık yakılacağını öğrenecek miyiz?” sorusunu yöneltti. Hükümet Sözcüsü, “Savunma ihracatı konusunda ben hakikaten de bir şey duyuramayacağım fakat bundan bağımsız olarak pek alışılmış ki Başbakan Scholz’un Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ziyaretlerinde her vakit yeni gelişmeler bekleyebilirsiniz” kelamlarını kaydetti.

Eurofighter Typhoon savaş uçakları.Fotoğraf: Malcolm Park/Avalon/Photoshot/picture alliance

Peki Scholz’un bu açılımlarının gerisinde yalnızca sistemsiz göçün önlemesi konusunda Erdoğan’ı ikna etme gayreti mı yatıyor?

Alman kaynaklarına nazaran Rusya’nın Ukrayna savaşında gelinen nokta ve ABD’de 5 Kasım’da yapılacak başkanlık seçimlerinin yol açtığı belirsizlik, Avrupa’nın güvenlik telaşlarını artırıyor, NATO’nun güneydoğu kanadındaki Türkiye’ye bakışı da etkiliyor.

Rusya’ya karşı caydırıcılık açısından Türkiye’nin kimi savunma yeteneklerinin zayıflamamasının NATO için kıymet taşıdığı, Türk denizaltıları ve hava kuvvetlerinin de bu kapsamda değerli bir rol oynadığı belirtiliyor.

Ayrıca DW Türkçe’nin edindiği bilgilere nazaran Ankara’nın Eurofighter talebine yeşil ışık yakılsa bile ileride yaşanabilecek gelişmelere nazaran bu uçakların teslimatında kimi fren düzenekleri işletilebilecek ya da kullanım alanları için kısıtlamalar öngörülebilecek.

Hukuken tartışmalı mı?

Heinrich Böll Vakfı’nın Türkiye Yöneticisi Dawid Danilo Bartelt ise aslında hukuken Almanya’nın kriz bölgelerine silah satışı yapmaması gerektiğini, Türkiye’nin hem Irak’ın hem Suriye’nin kuzeyinde askeri olarak bir oldukça etkin ve bu faaliyetlerinin de milletlerarası hukuk bakımından da tartışmalı olduğuna dikkat çekiyor.

Alman uzman ayrıyeten bu satışlarla Türkiye’nin savunma sanayi alanındaki atılımlarına dayanak verilmiş olunacağına işaret ederek “Türkiye’nin diktatörlüklere ya da kriz bölgelerine silah tedarik etmesini yasaklayan bir yasası yok. Bu durumda biz de, dolaylı olarak da olsa, bunu da desteklemiş oluruz” görüşünü aktarıyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?