Avrupa’dan Türkiye’ye yüzde 30 bayan aday kota daveti

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Avrupa Kurulu üyesi ülkelerin lokal yöneticilerinin parlamentosu olan Avrupa Kurulu Mahallî ve Bölgesel İdareler Kongresi (AYBYK), Türkiye’de bayanların siyasette gereğince temsil edilmediği müşahedesinden yola çıkarak, mahallî planda karar makamlarına iştiraklerinin artırılması hedefiyle minimum yüzde 30 aday kotası uygulanması tavsiyesinde bulundu.

Karar, AYBYK’nın 31 Mart 2024 lokal seçimleriyle ilgili bugün Strasbourg’da tartışılıp oylanan müşahede raporunda yer aldı.

AYBYK Genel Konseyi’nde 4’e karşı 65 oyla kabul edilen rapor ve tavsiye kararında, Türkiye’deki son mahallî seçimlerde kadın belediye başkanı ya da il genel meclis üyesi aday oranının yalnızca yüzde 15,7 olduğuna işaret edilerek, kimi siyasi partilerin belediye başkanlığı için “neredeyse hiç bayan aday göstermediği” kaydedildi.

Raporda, 2019 yerel seçimleri sonunda belediye liderlerinin yalnızca yüzde 3’ünün, belediye meclis üyelerinin yüzde 11’inin, muhtarların ise yüzde 2’den biraz fazlasının bayan olduğu hatırlatıldı.

31 Mart seçimlerinde ise seçilen büyükşehir belediye liderleri, vilayet belediye liderleri, ilçe belediye liderleri, belediye meclis üyeleri ve muhtarların yüzde 14,7’sinin bayan olduğu, 5 büyükşehir (Diyarbakır, Eskişehir, Tekirdağ, Gaziantep, Aydın), 6 vilayet ve 64 ilçede bayanların idarede vazife aldığı not edildi. AYBYK, az da olsa bu artışı geçmişteki seçimlere göre “iyileşme” olarak kıymetlendirdi.

Kadın aday sayısındaki yetersizliğin yalnızca lokal idarelerde değil, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) de gözlemlendiğine dikkat çeken AYBYK, bayan milletvekili oranının yüzde 19,9 olduğunu, Türkiye’nin bu alanda 184 ülke ortasında 117’nci sırada yer aldığını kaydetti. Raporda Türkiye’de DEM ve CHP üzere kimi partilerin bayan kotaları uygulamaya başlamasının memnuniyet verici olduğu belirtilmekle birlikte, bu mevzunun siyasi aktörlere bırakılması halinde bayanların mahallî siyasete iştiraklerinin güzelleşmesinin vakit alacağı görüşü savunuldu. Bu müşahededen yola çıkan AYBYK, Türkiye’ye yüzde 30 bayan kotası tavsiyesinde bulundu.

CHP yüzde 50’yi hedefliyor

AYBYK bünyesindeki Türkiye heyetinin yeni Başkanı, Eskişehir Büyükşehir Belediye Lideri Ayşe Ünlücü (CHP), oylama öncesi Genel Kurul’da yaptığı konuşmada, 2019 yerel seçimlerinde 40’larda olan belediye lider sayısının bu seçimlerde 75’e yükseldiğini hatırlatarak, “Tabii ki çok az bu sayı. Bunun yükseltilmesi için Avrupa Kurulu’nun tekliflerine ve diyaloglarına açık bir halde yolumuza devam etmemiz gerekir” sözlerini kullandı. CHP tüm seçimler için yüzde 33 olan bayan ve gençlik kotasını gelecek 10 yıl içinde yüzde 50’ye çıkarmayı hedefliyor.

Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Ayşe Ünlücü (CHP) seçim kampanyası sırasındaFotoğraf: ANKA

AYBYK Türkiye raportörlerinden İsviçreli vekil David Eray, Türkiye’de CHP’nin geliştirdiği kota modelinin yalnızca Türkiye için değil Avrupa için de model oluşturabileceğini söyledi

Diyarbakır Çınar Belediye Meclis Üyesi Mukadderat Uzun Madenkuyu (DEM) ise partisinin bayan kotasına ek olarak eş başkanlık sistemi uygulamasını örnek gösterdi.

Rapor ve kararda neler var?

AYBYK kararında 31 Mart seçimlerinin genel olarak sistemli ve uygun biçimde yönetildiği not edildi. Seçim kampanyasının “rekabetçi” ve 2016 darbe teşebbüsünden bu yana düzenlenen seçimlere oranla adaylara daha az kısıtlamalar getirilen, güvenlik bahislerine daha az odaklanılan ve daha az çatışmacı bir ortamda gerçekleştiğine vurguda bulunuldu.

Seçime iştirak oranının yüksek olmasını “vatandaşların mahallî ve bölgesel demokrasiye bağlılığının göstergesi” olarak pahalandıran AYBYK, seçmen kütüklerine kayıt için üç aylık ikamet kuralı ve taşınabilir sandık uygulamalarını müspet gelişme olarak not etti. Birinci seçim sonuçlarının, idarenin el değiştirdiği vilayet ve ilçeler dahil, adaylar tarafından derhal kabullenilmiş ve yine sayım süreçlerinin süratle yapılmış olması da karar metninin müspet hanesinde yer aldı.

AYBYK, buna karşılık, “seçim mevzuatındaki yetersizliği, teknik yeterliliğini sorgulamadığı Yüksek Seçim Şurası’nın (YSK) bağımsızlığı ve tarafsızlığı konusunu, seçmen listelerinin doğruluğuyla ilgili tartışmaları, resmi olarak yalnızca 10 gün süren seçim kampanyasını, idari kaynakların iktidar partisi adayları tarafından berbata kullanıldığı iddialarını, siyasi parti ve kampanya finansmanıyla ilgili standartların gereğince uygulanmıyor olmasını, kayyum atamalarını ve söz, örgütlenme ve medya özgürlüğüne getirilen kısıtlamaları” raporun negatif hanesine ekledi.

Tavsiye kararında Ankara’ya seçim mevzuatının açıkça anlaşılırlığını artırması ve seçimler için birleştirici bir çerçeve sağlamak maksadıyla seçimle ilgili tüm kanunları uyumlaştırması, YSK bünyesinde karar alma sürecini saydamlaştırması, ulusal gözlemcilerin tüm seçim sürecini takip etmelerine imkan tanıması, seçmen listelerinin doğruluğu konusunda tedbirler alması, askeri öğrencilerin ve silah altındaki yükümlü askerlerin oy hakkına yönelik kısıtlamaları kaldırması daveti yapıldı.

Kararda, siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının finansmanı konusunda Avrupa Kurulu tavsiyeleri temelinde adımlar atması, muhtar seçimleriyle ilgili düzenlemeye gitmesi, idari kaynakların kampanya mühleti boyunca berbata kullanımının önlenmesine ait kararları artırması, Cumhurbaşkanının lokal seçim sürecine iştirakini netleştirmesi ve gazetecilerin söz özgürlüğü önündeki pürüzleri kaldırması daveti da yer aldı.

AYBYK’nın öteki Türkiye raportörü Slovenyalı vekil Vladimir Prebilic, Genel Şura oturumunda yaptığı konuşmada, seçim mevzuatının, başta Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) söz ve örgütlenme özgürlüğüyle ilgili içtihadı olmak üzere, memleketler arası standartlar ve Türkiye’nin taahhütleriyle uyuşmayan yanları bulunduğunu söyledi.

Kayyum tartışması

Hakkari belediyesine kayyum atanmasını da gündeme getiren Prebilic, kayyum uygulamasından vazgeçilmesi gerektiğini, bu uygulama yerine “ya belediye meclisi bünyesinde seçim ya da seçimin yenilenmesi” seçeneklerine yönelinmesi gerektiğini lisana getirdi.

AYBYK Türkiye heyeti üyelerinden İstanbul Büyükçekmece Belediye Başkanı Hasan Akgün (CHP), konuşmasının kayyum atamalarıyla ilgili kısmında, “Anayasadan İçişleri Bakanına verilen yetkinin kaldırılarak, kayyum probleminin tümüyle tarihe gömülmesi ve vatandaşın seçmiş olduğu belediye liderinin ve seçilmiş olan bireylerin lakin bağımsız yargı organları tarafından misyondan alınıp, cürmü katılaştıktan sonra yerlerine meclis üyelerinden seçilmiş birisinin getirilmesi Türk ve Avrupa mahallî demokrasisine katkı sağlayacaktır” tabirlerini kullandı.

Niğde Belediye Başkanı Emrah Özdemir (AKP) ise kayyum kararını “meşru bir güvenlik tehdidine karşı atılan zarurî bir adım” olarak kıymetlendirdi. Özdemir, Genel Kurul’daki konuşmasında, “Terör örgütüyle irtibatlı olan belediyeler terör örgütlerinin faaliyetlerini finanse etmekte ve örgütsel yapıya maalesef dayanak vermektedir. Zarurî olan bu tedbirin tek maksadı halkın güvenliği ve demokrasiyi korumaktır. Bu tedbir kalıcı değil, süreksiz bir önlemdir” görüşünü savundu.

Strasbourg merkezli AYBYK, Avrupa Kuruluna üye 46 ülkede mahallî ve bölgesel demokrasiyi ve bu idarelerin özerkliğini güçlendirmek, lokal ve bölgesel yönetişimi düzgünleştirmek ve Avrupa’daki bölgelerarası ve hudut bölgeleri ortasındaki iş birliğini geliştirmek için faaliyet gösteriyor. Kongre, 1985 yılında hazırlanan ve mahallî idareler için bugün en değerli referans doküman olan Avrupa Mahallî İdareler Özerklik Kuralı temelinde çalışıyor. Lokal idarenin temel prensiplerini ortaya koyan ve yasal planda bağlayıcı olan Kaide, Türkiye tarafından birtakım çekincelerle kabul edilerek, 1 Nisan 1993’ten itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe konmuştu.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?