Uluslararası Af Örgütü, yayımladığı yeni raporda Türkiye’de Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde kurulan çadır kamplarda yaşayan engellilerin yaşadığı zorluklara dikkat çekerek hükümete ve insani yardım kuruluşlarınaçağrıda bulundu.
Deprem bölgesinde inceleme ve görüşmeler yapan Milletlerarası Af Örgütü, engellilerin çadır kamplarda “yetersiz koşullarda” yaşadığına, “hijyen tesisleri ve uzman dayanağı eksikliklerinin” sıhhatlerini tehlikeye attığına ve hem Türk yetkililerinin hem de yardım kuruluşlarının “acilen kapsayıcı müdahale sağlamaları” gerektiğine dikkat çekti.
Uluslararası Af Örgütü’nün “Haysiyet hepimize lazım: Türkiye’nin zelzele müdahalesinde dışlanan engelliler” başlıklı raporu, İngiltere merkezli sivil toplum kuruluşunun sarsıntılardan en fazla etkilenen vilayetler olan Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Adıyaman’a gerçekleştirdiği ziyaret ve bu bölgelerde yaptığı görüşmelere dayanıyor.
Depremlerin akabinde Hatay’da kurulan bir çadır kampFotoğraf: CAN CELIK/DHA
Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları rapor kapsamında Mart-Nisan 2023 ortasında 131 bireyle görüşerek 10’u bayan, 15’i erkek ve dokuzu çocuk olmak üzere 34 engelli bireyin durumunu inceledi. Görüşülen bireyler ortasında farklı çeşitte mahzuru olan 19 kişi, engelli bireylerin 26 yakını ve müdahale çalışmalarına katılan 13 yardım vazifelisi yer aldı. Görüşme yapılan bireyler ortasında Türk vatandaşlarının yanı sıra Suriyeli sığınmacıların da bulunduğu belirtildi.
Raporda, zelzeleler nedeniyle 3 milyon 300 bin kişinin yerinden edildiği ve bu şahıslardan yaklaşık 2 milyon 300 bininin şu an çadır kamplarda yahut konteyner yerleşimlerinde kaldığı belirtildi. Türk hükümeti ve Birleşmiş Milletler’in (BM) ortak değerlendirmesine nazaran sarsıntıda yaralananların yüzde 70’inin engelli kalacağının iddia edildiğine dikkat çekildi.
Yetersiz koşullar
Uluslararası Af Örgütü, ziyaret ettiği 21 yerin tamamında, hareket kabiliyeti hudutlu yahut hareket edemeyen bireylerin genel hijyen tesislerine erişemez durumda olduğunu tespit etti. Af Örgütü’nün konuştuğu yardım çalışanları birebir sorunun başka yerlerde de yaşandığını belirtti.
Sanitasyon tesislerinde rampa ya da tutamak üzere imkânların bulunmadığına ve engelli şahısların birçoklarının tuvaletlere erişemediği için bakım sağlayanlara ve yetişkin bezi üzere eserlere bağımlı hâle geldiğine dikkat çeken Memleketler arası Af Örgütü’nün raporunda, “Birçoğu için tek seçenek çadırda yıkanmak ya da haftalarca duş almamak” denildi.
Bu yetersiz barınma şartlarının, engelli şahısların “mahremiyeti ve bağımsızlığının yanı sıra sıhhat, paklık, eşitlik, ayrımcılığa uğramama ve onurlu ömür haklarını da baltaladığını” belirten Memleketler arası Af Örgütü, “hem bağımsızlık ve mahremiyet kaybının hem de mahrem muhtaçlıklar için diğerlerine bel bağlama zorunluluğunun” birçok engelli bireyde zahmet ve derde sebep olduğunu söz etti.
Dağıtılan yardımlara erişimde de sorun var
Depremlerin yol açtığı insani krizin boyutları ve ciddiyetinin farkında olduğunu lakin acil durumun büyüklüğü ne olursa olsun engellilerin haklarına eksiksiz hürmet gösterilmesi gerektiğini vurgulayan Milletlerarası Af Örgütü, “Yapılan acil müdahale, insan hakları yükümlülüklerini yerine getirmekten uzak olmanın yanı sıra insani yardımda ayrımcılık yasağı ve kapsayıcılık prensiplerini karşılamıyor” sözünü kullandı.
Antakya’daki Orhanlı çadır kampındaki yemek sırasıFotoğraf: Susana Vera/REUTERS
Raporda, engellilerin dağıtılan yardımlara erişim konusunda da külfet yaşadığına dikkat çekildi.
“Uluslararası Af Örgütü’nün görüştüğü, hareket kabiliyeti sonlu yaşlıları da içeren neredeyse tüm engelli bireyler dağıtım noktalarından besin ve hijyen kiti üzere yardım materyallerini alamadıkları için yakınlarına bel bağlamak zorundaydı.”
Acil uzman sıhhat hizmeti ihtiyacı
Uluslararası Af Örgütü ayrıyeten, başta kaliteli protez ve tekerlekli sandalye olmak üzere uygun yardımcı araç ya da aygıtların da yetersiz olduğunu ve rehabilitasyon hizmetleri üzere uzman bakımının kesintiye uğradığını aktardı.
Depremlerde sıhhat merkezlerinin büsbütün yıkıldığını yahut ağır hasar gördüğünü ve çok sayıda sıhhat çalışanının da hayatını kaybettiğini, yaralandığını ya da yerinden edildiğini hatırlatan Memleketler arası Af Örgütü, bunun sonucunda engellilere yönelik olanlar dâhil sıhhat hizmetlerinde değerli aksamalar meydana geldiğini bildirdi.
Af Örgütü, mevcut ve günden güne ortaya çıkan gereksinimlere cevap verilebilmesi için ruhsal sıhhat ve psikososyal takviye hizmetlerinin de ivedilikle artırılması gerektiğini belirtti.
Yapılan çağrılar
Türkiye’nin Engelli Şahısların Haklarına Ait BM Sözleşmesi’ne taraf olduğunu hatırlatan Memleketler arası Af Örgütü, “Bu nedenle Türkiye hükümeti, engellilerin insan haklarını ve temel özgürlüklerini geliştirmek, korumak ve tüm engelli bireylerin bu hak ve özgürlüklerden eksiksiz ve eşit halde yararlanmasını sağlamak için gerekli adımları atmakla yükümlüdür” sözünü kullandı.
Hatay’da kurulan bir çadır kampFotoğraf: CAN CELIK/DHA
Örgüt, hükümetin ve insani yardım kuruluşlarının, “hijyen tesislerini erişilebilir kılmayı ve yardım dağıtımını güzelleştirmeyi içeren metotlarla engelli bireylerin ve onlara bakım sağlayanların gerektiği üzere desteklenmesini sağlaması” gerektiğini belirtti.
Uluslararası Af Örgütü, “Bu birebir vakitte yaş, cinsiyet ve engellilik durumuna nazaran tasnif edilmiş data toplamayı ve tahlil etmeyi kapsamalıdır. Gereksinimleri gözeten kâfi ve tesirli hizmetlerin sunulması için bu datalar acil müdahalede yer alan insani yardım örgütleriyle paylaşılmalıdır” davetinde bulundu.
Düzenlemelerdeki “herkese aynı” yaklaşımı
Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Programı Araştırmacısı Matthew Wells, bahisle ilgili yaptığı açıklamada, “Birçok insanın sarsıntılardan sonra karşılaştığı devasa zahmetler, insani müdahalede ihmal edilen engelliler açısından daha da ağırdı” dedi.
“Acil barınma düzenlemelerindeki ‘herkese aynı’ yaklaşımı, engellilerin onurlu ömrü için özel gereklilikleri dışarıda bıraktı ve birçoğunu yardımlara eşit bir biçimde erişemez duruma getirdi” sözünü kullanan Wells, “Türkiye hükümeti ve milletlerarası bağışçılar dahil insani yardım aktörleri, insani müdahalenin engelliler dahil tüm depremzedeler için kapsayıcı olmasını sağlamak üzere ivedilikle harekete geçmelidir. Engellilerin gereksinimleri, hayli ihtiyaç duyulan uzman takviyesi sağlanarak giderilmelidir” diye ekledi.
“Uluslararası bağışçılar dayanağı artırmalı”
Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölgesel Ofisi Yöneticisi Nils Muiznieks ise “Depremlerin akabinde engelli bireyleri desteklemekte temel yetersizliklerin olduğu açıkça ortada. Bu insani felaketin tesirleri kuşaklar uzunluğu hissedilecek. Engellilerin tesislere ve hizmetlere eşit biçimde erişebilmesi kritik önemde” dedi. Muiznieks, “Uluslararası bağışçılar bu eşi gibisi görülmemiş kriz boyunca Türkiye’deki insani müdahaleyi desteklemek için daha fazlasını yapmalı ve engellilerin muhtaçlıklarını hemen karşılamak üzere teknik ve mali takviyesi artırmalıdır” diye konuştu.
02:00
News
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
TÜRKIYE
