5 soruda Can Atalay krizi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Heyeti, Türkiye Emekçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay’ın Yargıtay tarafından tahliye edilmemesi üzerine ikinci kere ihlal kararı verdi. Lakin mahkeme şimdi gerekçeli kararını açıklamadı. Kararın bu hafta Resmi Gazete’de yayımlanması bekleniyor. Bu nedenle İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Atalay’a ait verilen hak ihlali kararını görüşmek için şimdi toplanmadı.

DW Türkçe, Can Atalay’a ait yaşanan krize beş soruyla mercek tuttu.

1 – Yargıdaki Can Atalay krizi nasıl başladı?

Gezi davası kapsamında, “Hükümeti devirmeye teşebbüse yardım etme” savıyla 18 yıl mahpus cezasına çarptırılan ve 25 Mayıs 2022’de tutuklanarak cezaevine konulan Can Atalay, 14 Mayıs 2023 seçimlerinde Hatay’dan milletvekili seçildi. Atalay, milletvekili seçildiğinde Yargıtay şimdi Seyahat davasındaki mahkûmiyet kararlarını onamamıştı. Avukatlar, Anayasa’nın “yasama dokunulmazlığını” düzenleyen 83. hususu uyarınca Atalay’ın tahliyesini istedi.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi, birinci olarak 13 Temmuz 2023 tarihinde bu talebi reddetti. Yargıtay, münasebetinde hükümeti devirmeye teşebbüs cürmünün “Anayasa’nın 14. unsurundaki durumlar” kapsamına girdiğini ve yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağını bildirdi. Bunun üzerine Atalay, AYM’ye ferdî müracaatta bulundu. AYM İkinci Kısım, 27 Eylül’de yaptığı açıklamada, Atalay’ın kişisel başvurusunu 5 Ekim’de görüşeceğini duyurdu. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, bu duyurudan bir gün sonra Seyahat davası kapsamında Atalay’ın cezasını onadı ve mahkûmiyet kararını katılaştırdı. Bu kararın münasebetinde Atalay’ın yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağı bir sefer daha belirtildi, AYM’nin var olan bir anayasa kararını yorum yoluyla değiştiremeyeceği savunuldu.

2 – AYM’nin birinci ihlal kararında ihlal tezi neydi?

Anayasa Mahkemesi Genel Şurası, 25 Ekim’de görüştüğü müracaatta, Can Atalay’a ait 5’e karşı 9 oyla iki temel hakkın ihlal edildiğine karar verdi. Bu haklar, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı oldu. Kararı, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderen AYM, kararında açıkça Atalay’ın infazının durdurulmasını ve tahliyesini istedi. Kararda, Anayasa’nın 14. unsurunun metninin, Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan “Anayasanın 14. hususundaki durumlar” ibaresinin yasama dokunulmazlığı dışında bırakılan hataların salt yargı organlarının kararlarıyla manalı bir halde belirlemeye ve böylelikle bellilik ve öngörülebilirliği sağlayacak biçimde yorumlamaya elverişli olmadığı vurgulandı. “Anayasanın 14. unsurundaki durumlar” ibaresindeki makullüğü sağlama vazifesinin münhasıran kanun koyucuya ilişkin olduğu belirtilen kararda, kanun koyucunun kelam konusu ibarenin muhakkaklığını sağlamak için bugüne kadar yasal bir düzenleme yapmadığına dikkat çekildi. Kararda, “Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasanın 14. unsurundaki durumlar’ ibaresinin belirliliğinin yargı kararları ile sağlanması seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına bir müdahale oluşturacağı için anayasal olarak mümkün olmadığı üzere Anayasa’nın açıkça parlamentoya verdiği bir yetkinin de kullanılması manasına gelecektir” denildi.

Buna karşılık Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin, Anayasa Mahkemesi’nin Ömer Faruk Gergerlioğlu içtihadına karşıt davrandığı, emsal ihlalleri tedbire yükümlülüğünü yerine getirmediği; tersine müracaatçının anayasal haklarını -Anayasa’nın parlamentoya verdiği bir yetkiyi kullanarak- daraltıcı bir halde yorumlamak suretiyle ihlal ettiği vurgulandı. Kararda, “Seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarının korunmasına ait temel teminatlara sahip, makullüğü ve öngörülebilirliği sağlayan anayasal yahut yasal bir düzenlemenin bulunmaması nedeniyle müracaatçının Anayasa’nın 67. hususunda teminat altına alınan seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır” kıymetlendirilmesi yapıldı.

3 – Yargıtay’ın AYM’ye karşı tezi ne oldu?

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM’nin kararını uygulamak yerine belgeyi Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderdi. Daire de 8 Kasım’da AYM kararına uyulmamasına hükmetti. Kararı veren AYM üyeleri hakkında kabahat duyurusunda bulunan Yargıtay, AYM’yi “süper temyiz mahkemesi” olmak ve “yargısal aktivizm” yapmakla suçladı. Kararda, seçimden evvel soruşturmasına başlanılmış olması kaydıyla Anayasa’nın 14. hususundaki durumların yasama dokunulmazlığı dışında kaldığı, Atalay’ın hükümeti devirmeye teşebbüse yardım kabahatinden mahkûm olduğu, bunun da Anayasa’nın 14. hususu kapsamında sayılan hatalar ortasında yer aldığı ve Atalay’ın bu nedenle yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağı savunuldu. Aksi durumda ise Fethullah Gülen, Murat Karayılan ve Cemil Bayık üzere isimlerin milletvekili seçilmeleri halinde TBMM’ye girmelerinin önünün açılacağı öne sürüldü.

Yargıtay kararında ayrıyeten, AYM’nin yürürlükte bulunan Anayasa normunun uygulanmasını kişisel müracaat yoluyla ortadan kaldıracak yahut fonksiyonsuz hale getirecek formda bir karar vermesinin hukuken mümkün olmadığını savunuldu. Kararda, “Anılan hususta öngörülen faaliyetler konusunda, Devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğüne ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyete yönelen tehdidin tartısı ile orantılı olacak bir biçimde içtihatta süreklilik ve istikrar unsurları de gözetilerek Anayasa koyucunun 14. unsurda şuurlu bir tercihin eseri olarak bıraktığı boşluğun, yargı kararları ile doldurularak makul hale getirilmesi, ilgili Anayasa normunun yürürlüğünün ve fonksiyonunun korunması bakımından hukuk devletinin bir gereğidir” değerlendirmesi yapıldı.

4 – Cumhur İttifakı’nın krizdeki rolü ne?

Cumhur İttifakı’nın temsilcileri, Can Atalay krizi boyunca Yargıtay’dan yana hal aldı, AYM’yi eleştirdi. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ve MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız, Yargıtay’ın direnme kararından evvel yaptıkları açıklamada, AYM’yi eleştirirken, Yargıtay’ın karara direnebileceği iletisini verdiler. Tunç, AYM’ye “Anayasa unsurlarını yorum farkıyla yok saymakla” suçladı. Yıldız ise “Anayasa Mahkemesi yargısal aktivizm de bulunamaz. Yasama organın yerine geçerek norm da ihdas edemez, mevcut olan normu da görmezden gelemez, anayasayı tekrar yorumlayamaz” tabirlerini kullandı. Yargıtay’ın “uymama” kararından sonra konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da, Yargıtay’ın kararının bir kenara atılamayacağını savundu. Lakin Erdoğan, ikinci açıklamasında, krizde “taraf” değil, “hakem” olduğunu kaydetti. Kriz sürerken, iktidar temsilcileri, bilhassa AYM’nin kişisel müracaat yetkilerinin sonlandırılması gerektiği iletisini verdi. Adalet Bakanlığı’nda bu istikamette bir çalışma olduğu kulislerde konuşuluyor.

5 – AYM’nin ikinci ihlal kararına uyulacak mı?

Anayasa Mahkemesi, 21 Aralık’ta Can Atalay’a ait ikinci kere hak ihlali kararı verdi. Toplantıya katılan tüm üyeler, bilhassa Atalay’ın Anayasa’da teminat altına alınan kişisel müracaat hakkının ihlal edildiğinde birleşti. Mahkeme, bir defa daha Atalay’ın tahliye edilmesi için kararı İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi. Ağır Ceza Mahkemesi’nin bu karara uyup oymayacağı yahut belgeyi yine Yargıtay’a gönderip göndermeyeceği şimdilik bilinmiyor. Lakin Anayasa’nın 153. unsuruna nazaran AYM kararları yasama, yürütme ve yargı organları için bağlayıcı nitelikte.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?